Jenkins’ waterhoren

From Coastal Wiki
Revision as of 13:42, 25 October 2011 by Daphnisd (talk | contribs) (→‎<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>: +ref +ref +ref +ref +ref +ref +ref)
Jump to: navigation, search
Category:Revision


Jenkins’ waterhoren
Jenkins’ waterhoren Potamopyrgus antipodarum komt oorspronkelijk uit Nieuw-Zeeland, maar werd omstreeks 1859 naar Europa gebracht in vaten met drinkwater. Bij het wassen of hervullen van deze vaten moeten de kleine slakjes erin geslopen zijn. In 1927 werden in de Schelde ter hoogte van Antwerpen de eerste exemplaren van Jenkin’s waterhoren in België gevonden. De soort komt voor in zoet tot lichtbrak water. Jenkins’ waterhoren kan zich zeer snel door parthenogenese ongeslachtelijk voortplanten. De soort voedt zich op jonge oesters en maakt zich daardoor niet echt geliefd bij oesterkwekers.




Wetenschappelijke naam

Potamopyrgus antipodarum (J.E. Gray, 1843)


Oorspronkelijke verspreiding

Jenkins’ waterhoren is van oorsprong aanwezig in zoetwaterhabitats in Nieuw-Zeeland [1][2](Ponder, 1988; Städler et al, 2005).


Eerste waarneming in België

Jenkins’ waterhoren werd voor het eerst in België waargenomen op 26 maart 1927 in de Schelde nabij Antwerpen [3] (Dupuis, 1927).


Verspreiding in België

Hoewel Jenkins’ waterhoren bij ons algemeen aan te treffen is in zoet water [4](Adam 1960), onder andere in de grachten en vijvers van het Provinciaal Groendomein Prinsenpark te Retie (provincie Antwerpen) [5](Vercauteren, 2005), werd de soort in deze niet-inheemse soortenlijst opgenomen omdat hij ook in ons studiegebied aan te treffen is.

Jenkins’ waterhoren komt immers bij ons voor in de Zeeschelde [6][7]Kerckhof, 2007; Van Haaren, 2009). In het Kanaal Gent-Terneuzen worden deze slakjes vanaf 1999 eveneens waargenomen [8] (Boets et al, 2011). Ook op verschillende brakwaterlocaties in de Zwinstreek [9](Dumoulin, 1990) en de polders [4](Adam 1960) werd deze slak aangetroffen.


Verspreiding in onze buurlanden

Jenkins’ waterhoren werd vanuit Nieuw-Zeeland eerst in Australië geïntroduceerd. Vanuit Australië of Tasmanië werd dit slakje naar Europa gebracht, waar het voor het eerst waargenomen werd in het estuarium van de Thames in 1859. Het verspreidde zich van hieruit verder en tegen 1920 had Jenkins’ waterhoren heel Groot-Brittannië veroverd: van de Shetland-Eilanden in het noorden tot de Scilly-Eilanden in het zuiden. De verspreiding in Schotland beperkt zich tot de kustgebieden [10][11][12](Eno et al, 1997; Wolff, 2005; Alonso & Castro Díez, 2008)

Rond 1900 bereikte deze exoot het Europese vasteland en is er nu wijdverspreid [10](Eno et al, 1997). Het slakje is voor het eerst in Nederland waargenomen in 1913 in een sloot nabij Amsterdam, alhoewel het kan zijn dat het er al eerder aanwezig was. Anno 2011 is het een algemene soort in een groot deel van Nederland [11](Wolff, 2005).


Wijze van introductie

Jenkins’ waterhoren kwam vermoedelijk bij ons terecht via de scheepvaart [6](Kerckhof, 2007). Meer bepaald als verstekeling in de drinkwatervaten van schepen uit Nieuw-Zeeland. Zo bereikte dit slakje Australië en Engeland [11](Wolff, 2005), tussen 1850 en 1860 [1][2](Ponder, 1988; Städler et al, 2005). De slakjes kwamen waarschijnlijk in het Thames-estuarium terecht na het wassen en uitspoelen van de vaten [10](Eno et al, 1997). De soort kan echter ook ingevoerd zijn via ballastwater of door vasthechting op scheepsrompen [13](http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=449&fr=1&sts=sss&lang=EN).

Kolonisatie vanuit het Thames-estuarium langsheen de Engelse kust gebeurde aanvankelijk traag, verhinderd door het zoutgehalte. Wanneer de zoetwatergebieden echter bereikt werden, versnelde de kolonisatie aanzienlijk. Jenkins’ waterhoren verspreide zich aanvankelijk langs grote stromen en kanalen, daarna werden de kleinere stroompjes ingenomen [10](Eno et al, 1997).


Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien

Jenkins’ waterhoren kan zich heel snel en het hele jaar door ongeslachtelijk (parthenogenetisch) voortplanten [14](Winterbourn, 1970). De reproductiepiek situeert zich tussen april en augustus [9](Dumoulin, 1990). Eén broedsel kan 20 tot 120 embryo’s bevatten en één vrouwtje kan tot wel 230 jongen per jaar voortbrengen. [13]http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=449&fr=1&sts=tss.

Korte droge periodes kunnen deze diertjes gemakkelijk overleven. Op een natte ondergrond kunnen deze diertjes zelfs tot 50 dagen droogte overleven [15](Davidson et al, 2008) en tolereren de slakjes ook wisselende temperaturen (0 – 28 °C met een maximum tot 43 °C gedurende korte periode). Verder zijn ze niet gevoelig aan veranderingen in stroomsnelheden, zuurtegraad of voedselrijkdom van het water [9](Dumoulin, 1990). Ook is een brede tolerantie naar de ondergrond toe: de slakjes werden al gevonden op zilt, zand, modder, beton, straatkeien, vegetatie en grind [13](http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=449&fr=1&sts=tss).


Factoren die de verspreiding beïnvloeden

Jenkins’ waterhoren is een soort van zoet tot licht brak water (0-17,5 PSU, optimaal 5PSU), maar kan zoutgehaltes tot 32 PSU verdragen [9][11][14][16](Winterbourn, 1970; Wolff, 2005, Dumoulin, 1990; Gérard et al, 2003; Crosier et al, ongedateerd). Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU. In zout water is de soort wel minder actief [14](Winterbourn, 1970), worden er minder nakomelingen geproduceerd, en is de groei van zowel embryo’s, als volwassen dieren vertraagd (Crosier et al, ongedateerd).

Deze slakjes zijn zeer klein (ongeveer 5-6 mm), zodat ze makkelijk in de veren of aan de poten van watervogels kunnen blijven kleven. Bij het uitzetten van boten of bij het zwemmen kan de mens de verspreiding eveneens in de hand werken [15](Davidson et al, 2008). Dankzij hun harde schelp kunnen ze zelfs de passage door het darmstelsel van sommige vogels en vissen overleven [17][18](Leppäkoski, 2000; Richards et al, 2001).

Jenkins’ waterhoren wordt meestal op of onder stenen en afval teruggevonden [15](Davidson, 2008) en heeft een heel gevarieerd dieet bestaande uit algen, blauwwieren, kiezelwieren, bepaalde microben en plantaardig en dierlijk afval [13](http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=449&fr=1&sts=tss; Crosier et al, ongedateerd).


Jenkins’ waterhoren heeft bijna geen natuurlijke vijanden [19](Alonso & Castro-Díez, 2008). In Europa is de slak geïnfecteerd door een parasitaire worm (Sanguinicola sp., een Trematode) die een negatief effect heeft op de groei, de vruchtbaarheid en overleving van de slak. De larven van de worm infecteren de slak als tussengastheer [16](Gérard et al, 2003).


Effecten of potentiële effecten en maatregelen

TEKST


Specifieke kenmerken

TEKST


Weetjes

TITEL

TEKST


Geraadpleegde bronnen

  1. ↑ 1.0 1.1 Städler, T.; Frye, M.; Neiman, M.; Lively, C.M. (2005). Mitochondrial haplotypes and the New Zealand origin of clonal European Potamopyrgus, an invasive aquatic snail Mol. Ecol. 14(8): 2465-2473. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Stadler2005" defined multiple times with different content
  2. ↑ 2.0 2.1 Ponder, W.F. (1988). Potamopyrgus antipodarum - a molluscan coloniser of Europe and Australia J. Moll. Stud. 54(3): 271-285. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Ponder1988" defined multiple times with different content
  3. ↑ Dupuis, M.P. (1927). Faune malacologique de la Belgique: notes concernant la découverte par le Dr. Giltay de deux espèces de mollusques nouveaux pour la faune belge Ann. Soc. R. Zool. Bel. 58: 31-38. details
  4. ↑ 4.0 4.1 Adam, W. (1960). Mollusques: I. Mollusques terrestres et dulcicoles. Faune de Belgique, 2. Institut Royal des Sciences Naturellles de Belgique: Bruxelles. 402, plates A-D pp. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Adam1960" defined multiple times with different content
  5. ↑ Vercauteren, Th.; Sablon, R.; Wouters, K. (2006). Exotische ongewervelden in vijvers en grachten van het Provinciaal Groendomein Prinsenpark in Retie: een eerste bilan, in: Nieuwborg, H. et al. (Ed.) (2006). Natuurstudie in de provincie Antwerpen: Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (ANKONA) Jaarboek 2004-2005. pp. 27-39. details
  6. ↑ 6.0 6.1 Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Kerckhof2007" defined multiple times with different content
  7. ↑ van Haaren, T.; Soors, J. (2009). Sinelobus stanfordi (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. details(
  8. ↑ Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. details
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Dumoulin, E. (1990). De brakwatermollusken van België: autecologie en verspreiding De Strandvlo 10(2): 26-69. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Dumoulin1990" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Dumoulin1990" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Dumoulin1990" defined multiple times with different content
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Eno1997" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Eno1997" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Eno1997" defined multiple times with different content
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Wolf2005" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Wolf2005" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Wolf2005" defined multiple times with different content
  12. ↑ Alonso, A.; Castro-Díez, P. (2008). What explains the invading success of the aquatic mud snail Potamopyrgus antipodarum (Hydrobiidae, Mollusca)? Hydrobiologia 614(1): 107-116. details
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 Global Invasive Species Database, 2011. Potamopyrgus antipodarum (mollusc). Available from: http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=449&fr=1&sts=sss&lang=EN [Accessed 20th July 2011]. Cite error: Invalid <ref> tag; name "ISSG" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "ISSG" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "ISSG" defined multiple times with different content
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Winterbourn, M. (1970). The New Zealand species of Potamopyrgus (Gastropoda: Hydrobiidae) Malacologia 10(2): 283-321. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Winterbourn1970" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Winterbourn1970" defined multiple times with different content
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Davidson, T.M.; Brenneis, V.E.F.; de Rivera, C.; Draheim, R.; Gillespie, G.E. (2008). Northern range expansion and coastal occurrences of the New Zealand mud snail Potamopyrgus antipodarum (Gray, 1843) in the northeast Pacific Aquat. Invasions 3(3): 349-353. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Davidson2008" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "Davidson2008" defined multiple times with different content
  16. ↑ 16.0 16.1 Gérard, C.; Blanc, A.; Costil, K. (2003). Potamopyrgus antipodarum (Mollusca:Hydrobiidae) in continental aquatic gastropod communities: impact of salinity and trematode parasitism Hydrobiologia 493(1-3): 167-172. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Gérard2003" defined multiple times with different content
  17. ↑ Leppäkoski, E.; Olenin, S. (2000). Non-native species and rates of spread: Lessons from the brackish Baltic Sea Biological Invasions 2: 151-163. details
  18. ↑ Richards, D.C.; Cazier, L.D.; Lester, G.T. (2001). Spatial distribution of three snail species, including the invader Potamopyrgus antipodarum, in a freshwater spring Western North American Naturalist 61(3): 375-380. details
  19. ↑
Retrieved from "https://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Jenkins’_waterhoren&oldid=40721"