Rood darmroeipootkreeftje
|
|
Rood darmroeipootkreeftje
 Het rood darmroeipootkreeftje Mytilicola intestinalis is een parasitaire roeipootkreeft die zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen nestelt. De soort kwam oorspronkelijk voor in de Middellandse Zee en is ongewild in onze streken terecht gekomen samen met het transport van mosselen. De soort werd voor het eerst in België waargenomen in 1950, in Knokke-Heist en Zeebrugge. Later in 1972 werd de soort ook teruggevonden in de kweekculturen van weekdieren in de Oostendse Spuikom. Vermoedelijk is de soort nog steeds bij ons aanwezig, maar wordt er gewoon niet op gelet.
|
Wetenschappelijke naam
Mytilicola intestinalis Steuer, 1902
Oorspronkelijke verspreiding
Het rood darmroeipootkreeftje nestelt zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen Mytilus edulis en diepwatermosselen Mytilus galloprovincialis [1] (Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988).
In 1902 werd deze parasiet beschreven op basis van exemplaren die in diepwatermosselen uit de Adriatische Zee (de zee tussen Italië en Griekenland) werden aangetroffen [2] (Steuer, 1902). Het Middellandse Zeegebied wordt dan ook als het oorsprongsgebied van het rood darmroeipootkreeftje beschouwd [3](Korringa 1968).
Er werd echter geopperd dat deze parasiet mogelijk van nature in Noord-Europa voorkomt, maar omwille van de lage infectiegraad niet opgemerkt werd [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988).
Eerste waarneming in België
In augustus 1950 ontdekten Belgische mosseltelers in de Spuikom van Oostende voor het eerst het rood darmroeipootkreeftje in mosselen Mytilus edulis die vanuit Nederland waren ingevoerd. Tijdens de daaropvolgende maanden bleek dat deze parasiet reeds langs de volledige Belgische oostkust – van Oostende tot aan de Belgisch-Nederlandse grens – voorkwam [4] (Leloup, 1951).
Verspreiding in België
Tijdens inspecties van mosselen verzameld van op strandhoofden en havenpieren langs de hele Belgische kust tussen 1950 en 1958 werd het rood darmroeipootkreeftje vooral langs de oostkust aangetroffen. Ten noordoosten van de haven van Zeebrugge nam de populatie tijdens deze periode gestaag toe en tegen 1958 bleek 28% (lokaal tot 66%) van de mosselen geïnfecteerd te zijn met deze parasiet (tegenover slechts 4 tot 8% in 1950). Ten westen van de haven bleek de parasiet veel minder aanwezig (rond 10% tegen 1958) en ten westen van Oostende bleek deze parasiet bijna niet meer voor te komen. Deze distributie zou vooral veroorzaakt zijn door de zeestromingen die in oostelijke richting lopen. De dijk van de haven van Zeebrugge werkt als een barrière voor de westwaartse verspreiding van deze parasiet [5](Le Loup 1960)In 1971 werd het rood darmroeipootkreeftje nog eens gemeld in de Oostendse Spuikom: in oktober van dit jaar bleken hier meer dan 24% van de mosselen geïnfecteerd [6]Leloup 1973). Hoewel recente informatie ontbreekt, is deze parasiet waarschijnlijk nog steeds aanwezig langsheen onze kust, maar wordt er gewoon niet op gelet [7][8].
Verspreiding in onze buurlanden
In tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied – waar het rood darmroeipootkreeftje voorkomt in diepwatermosselen Mytilus galloprovincialis – worden in Noord-Europa voornamelijk mosselen Mytilus edulis geïnfecteerd.
De eerste waarneming van deze parasiet buiten de Middellandse Zee vond dan ook plaats in een mossel namelijk te Portsmouth (Verenigd Koninkrijk) in 1937 [9][Nobanis]. Hier bleef het niet bij en in 1938 werden geïnfecteerde mosselen aangetroffen nabij Cuxhaven en Ostfriesland in de Duitse Waddenzee [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988). Hierna volgden Ierland (1948) [10](Minchin, 2007), de Frans-Atlantische kust (Normandië, 1949) [11](Goulletquer et al., 2002), Nederland (Zandkreek, 9 september 1949) [12] (Wolff, 2005) en Noordwest Denenmarken (Limfjord in 1964) [9].Na zijn introductie in Noord-Europa nam dit roeipootkreeftje in de jaren 1950 epidemische proporties aan in de mosselpopulatie. Vandaag, meer dan 50 jaar later is deze parasiet nog altijd wijdverspreid in het Noordzeegebied [13](Elsner, 2011). In Europa komt de soort voor van Denemarken tot Italië – het Verenigd Koninkrijk en Ierland inbegrepen – maar niet in de Baltische Zee [14](Meyers, T. & Burton, T. (2009)). De soort vormt vandaag geen probleem voor de mosselkweek [15] (Stock 1993), hoewel hij in Engeland en Spanje (waar op sommige plaatsen tot 80% van de mosselen geïnfecteerd zijn) nog steeds abundant aan te treffen is [16](Robledo 1994).
Wijze van introductie
Waarschijnlijk werd het rood darmroeipootkreeftje vanuit de Middellandse Zee meegedragen met geïnfecteerde mosselen voor aquacultuur of met mosselen die op de romp van schepen vastgehecht waren [3](Korringa, 1968).
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien
Het rood darmroeipootkreeftje is een parasiet van schelpdieren, vooral in diepwatermosselen Mytilus galloprovincialis en mosselen Mytilus edulis. Langs onze kust vindt dit parasitair roeipootkreeftje – in bescheiden mate – mosselen terug als geschikte gastheer [3].
Factoren die de verspreiding beïnvloeden
De larven van deze parasiet zwemmen enkele dagen vrij rond, wat een beperkte actieve verspreiding mogelijk maakt [3](Korringa, 1968).Mosselen, de gastheren van deze parasiet, hebben een vast substraat nodig om zich te vestigen. Mosselen die voorkomen in de ondiepe bodems voor de kust, blijken een hogere infectiegraad te hebben dan mosselen die zich aan pieren, touwen, of in hangculturen vestigen. Dit zou te maken hebben met de neiging van de rood darmroeipootkreeftjes om naar de bodem - weg van het licht - te zwemmen op zoek naar gastheren [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988). In gebieden met rustig water zonder sterke stromingen (zoals havens) is de verspreiding van de larven beperkt, waardoor ze dezelfde mosselpopulaties opnieuw infecteren. Hierdoor zijn de mosselen in havengebieden doorgaans meer geïnfecteerd dan minder beschutte mosselpopulaties [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988). In tegenstelling tot andere parasieten produceert het rood darmroeipootkreeftje slechts een relatief klein aantal nakomelingen (een 300 tal eitjes per cyclus). De infectie van mosselpopulaties wordt eveneens beperkt doordat voor een succesvolle voortplanting zowel een mannelijke als een vrouwelijke parasiet dezelfde mossel moet infecteren. Wanneer er slechts een paar percent van de mosselen geïnfecteerd zijn, zijn er zeer weinig mosselen waarin beide geslachten tegelijkertijd aanwezig zijn [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988).
Het rood darmroeipootkreeftje tolereert een wijd spectrum aan temperaturen, gaande van -1,4 tot 30°C [3](Korringa, 1968). De watertemperatuur heeft echter wél een invloed op de voortplantingscyclus van dit roeipootkreeftje. In Noord-Europa leidt een verhoogde watertemperatuur tot een populatietoename van maart tot september, terwijl deze seizoenaliteit afwezig is in de Middellandse Zee [1](Davey and Gee, 1988).
De brede zouttolerantie van deze parasiet wordt gedemonstreerd door zijn voorkomen in zowel estuaria als in de open zee [3](Korringa, 1968). De soort kan overleven in zeewater (zoutgehalte van 35 PSU) en ook in brak water met vrij lage zoutgehaltes (5 PSU), al lijkt hij het dan het moeilijker te hebben om mosselen te infecteren [17](Bolster, 1954).
Effecten of potentiële effecten en maatregelen
Deze parasiet werd aanvankelijk verantwoordelijk geacht voor de massale sterfte van mosselen en de daaropvolgende stilstand van de mosselindustrie in Nederland in 1949 en in Duitsland in 1950. Men vermoedde dat parasieten de filtercapaciteit en de voedselopname bemoeilijken en zo een negatieve invloed hebben op de groeisnelheid en het vleesgewicht. Doordat geïnfecteerde mosselen meer energie verbruiken, zou de parasiet onder extreme omstandigheden kunnen leiden tot massale mosselsterfte [3](Korringa 1968).Deze stelling was echter controversieel. Zo kon niet uitgesloten worden dat andere ziekteverwekkers of ongunstige omgevingsomstandigheden verantwoordelijk waren voor de mosselsterfte [18](Dollfus, 1951). Meer recent werd er aangetoond dat dit roeipootkreeftje zich enkel voedt met materiaal dat niet door de mossel zelf gebruikt wordt en er dus enkel niet-noodzakelijke voedingsstoffen van de mossel worden afgenomen [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988). Het is echter nog steeds niet zeker of het rood darmroeipootkreeftje een (sterk) negatief effect heeft op de vleesgewicht van de getroffen mossel [19](Thesisen 1987). Zo kan aanhechting van de parasiet de ingewanden van de mossel irriteren en beschadigen [16](Robledo 1994). Indirecte effecten kunnen eveneens niet uitgesloten worden. Zo is het mogelijk dat de parasiet de mossel vatbaarder maakt voor (andere) ziektes/pathogenen/parasitaire infecties of toxische stoffen [1](Davey, J.T.; Gee, J.M. 1988).
Controle op de introductie van geparasiteerde schelpdieren in niet-geïnfecteerde gebieden is wellicht de meest efficiënte maatregel om infecties door het rood darmroeipootkreeftje te voorkomen (Gresty, 1992). Daarnaast kan men de kans op een infectieuitbraak verkleinen door de dichtheden/populatiegrootte van de mosselen tijdens het kweken laag te houden (Blateau et al., 1992). Mosselen gekweekt op staken en touwen in snelstromend water en in brak water blijken minder last te hebben van deze parasiet (Rohde 1993). Het gebruik van pesticiden is af te raden als oplossing omwille van hun giftigheid voor andere (niet-schadelijke) zeebewoners en het milieu. Naast mosselen kunnen ook oesters geïnfecteerd worden, maar het percentage blijft verwaarloosbaar laag en er werden tot noch toe geen negatieve effecten geobserveerd (Dare, 1982). De aanwezigheid van deze parasiet in de spijsverteringskanalen van mosselen vormt op geen enkel vlak een gevaar voor de consument (Meyers & Burton, 2009).
Specifieke kenmerken
TEKST
Weetjes
TITEL
TEKST
Geraadpleegde bronnen
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 Davey, J.T.; Gee, J.M. (1988). Mytilicola intestinalis, a copepod parasite of blue mussels, in: Fisher, W.S. (1988). Disease processes in marine bivalve molluscs. Special Publication. American Fisheries Society, 18: pp. 64-73. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Davey1988" defined multiple times with different content - ↑ Steuer, A. (1902). Mytilicola intestinalis n. gen. n. spec. aus dem Darme von Mytilus galloprovincialis Lam. (Vorläufige Mittheilung) Zool. Anz. 25: 635-637. details
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 Korringa, P. (1968). On the ecology and distribution of the parasitic copepod Mytilicola intestinalis Steuer Bijdr. Dierkd. 38: 47-57. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Korringa1968" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Korringa1968" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Korringa1968" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Korringa1968" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Korringa1968" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Korringa1968" defined multiple times with different content - ↑ Leloup, E. (1951). IX. - Sur la présence de Mytilicola intestinalis Steuer le long de la côte Belge Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. 17(2): 57-58. details
- ↑ Leloup, E. (1960). Recherches sur la répartition de Mytilicola intestinalis Steuer, 1905, le long de la côte belge (1950-1958) Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 36(4): 1-12. details
- ↑ Leloup, E. (1973). Recherches sur l'ostréiculture dans le bassin de chasse d'Ostende en 1970 et 1971 Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 49(10): 1-23. details(
- ↑ Persoonlijke mededeling door Francis Kerckhof 2011.
- ↑ Persoonlijke mededeling door Emmanuel Dumoulin 2011.
- ↑ 9.0 9.1 European Network on Invasive Alien Species (NOBANIS). Mytilicola intestinalis, Steuer, 1902 – Red worm disease? beschikbaar online, geraadpleegd op 24-09-2011. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Nobanis" defined multiple times with different content - ↑ Minchin, D. (2007). A checklist of alien and cryptogenic aquatic species in Ireland Aquat. Invasions 2(4): 341-366. details
- ↑ Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. details
- ↑ Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. details
- ↑ Elsner, N.O.; Jacobsen, S.; Thieltges, D.W.; Reise, K. (2011). Alien parasitic copepods in mussels and oysters of the Wadden Sea Helgol. Mar. Res. 65(3): 299-307. details
- ↑ Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. details
- ↑ Stock, J.H. (1993). Copepoda (Crustacea) associated with commercial and non-commercial Bivalvia in the East Scheldt, The Netherlands Bijdr. Dierkd. 63(1): 61-64. details
- ↑ 16.0 16.1 Robledo, J.A.F.; Santarém, M.M.; Figueras, A. (1994). Parasite loads of rafted blue mussels (Mytilus galloprovincialis) in Spain with special reference to the copepod, Mytilicola intestinalis Aquaculture 127: 287-302. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Robledo1994" defined multiple times with different content - ↑ Bolster, G.C. (1954). The biology and dispersal of Mytilicola intestinalis Steuer, a copepod parasite of mussels. Fishery Investigations. Series II, XVIII(6). Her Majesty's Stationery Office: London. 30 pp. details
- ↑ Dollfus, R.Ph. (1951). Le copépode Mytilicola intestinalis A. Steuer peut-il être la cause d'une maladie épidémique des moules? Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. XVII(2): 81-84. details
- ↑ Theisen, B.F. (1987). Mytilicola intestinalis Steuer and the condition of its host Mytilus edulis L. Ophelia 27(2): 77-86. details
