Difference between revisions of "Caulacanthus ustulatus"
(→Wijze van introductie) |
(→Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien) |
||
| Line 84: | Line 84: | ||
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== | ||
| + | |||
| + | <div style="float:right;width:250px;padding:0.4em 1em 0.4em 0.5em">[[Image:C-ustulatus-676.jpg|caption|right|250px|]] | ||
| + | <div style="text-align: right;font-size:80%">Foto: Ignacio Bárbara</div></div> | ||
De exoot overleeft en groeit bij grote schommelingen in temperatuur - tussen 13°C en 26°C, met maximale groei bij 17°C -. Zelfs bij 6°C groeit het wier nog, hoewel zeer weinig <ref name=Rueness1997>Rueness, J. (1997). A culture study of ''Caulacanthus ustulatus'' (''Caulacanthaceae, Gigartinales, Rhodophyta'') from Europe and Asia Cryptogam., Algol. 18(2): 175-185. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=218291 details] </ref>. Daarnaast komt ''C. ustulatus'' vrijwel op alle substraten voor, met een voorkeur voor levende substraten zoals mosselen en zeepokken <ref name=Murray2007> </ref>. | De exoot overleeft en groeit bij grote schommelingen in temperatuur - tussen 13°C en 26°C, met maximale groei bij 17°C -. Zelfs bij 6°C groeit het wier nog, hoewel zeer weinig <ref name=Rueness1997>Rueness, J. (1997). A culture study of ''Caulacanthus ustulatus'' (''Caulacanthaceae, Gigartinales, Rhodophyta'') from Europe and Asia Cryptogam., Algol. 18(2): 175-185. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=218291 details] </ref>. Daarnaast komt ''C. ustulatus'' vrijwel op alle substraten voor, met een voorkeur voor levende substraten zoals mosselen en zeepokken <ref name=Murray2007> </ref>. | ||
Waarom het wier goed gedijt aan de Vlaamse kust is nog niet onderzocht. | Waarom het wier goed gedijt aan de Vlaamse kust is nog niet onderzocht. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
Revision as of 12:43, 18 July 2013
Warning: Deze pagina wordt niet langer bijgewerkt. Meer recente info is te vinden op http://www.vliz.be/niet-inheemse-soorten
|
Caulacanthus ustulatus
Het roodwier Caulacanthus ustulatus komt verspreid voor over grote delen van de wereld. Het verkiest een hard substraat in het intergetijdengebied, maar komt eveneens voor in brakwater en mangroves. De soort C. ustulatus wordt opgedeeld in een Atlantische en Pacifische groep. Het Pacifische roodwier zou via oestertransport in de Europese zeeën terechtgekomen zijn. In België werd C. ustulatus voor het eerst in 2011 waargenomen in de Baai van Heist, gelegen aan de oostelijke strekdam van de haven van Zeebrugge. Het wier is eerder klein en onopvallend, en kan snel over het hoofd gezien worden.
 |
Wetenschappelijke naam
Caulacanthus ustulatus (Mertens ex Turner) Kützing, 1843
Oorspronkelijke verspreiding
Het roodwier Caulacanthus ustulatus is wijd verspreid. Het komt voor in vrijwel alle tropische en warm gematigde zeeën, waaronder de Middellandse Zee, het tropische gedeelte van de Indische Oceaan en de kusten van Japan. Door moleculair genetisch onderzoek weet men nu dat het om 2 varianten gaat, een Pacifische en een Atlantische groep, die niet morfologisch van elkaar te onderscheiden zijn. Het is de Pacifische variant die als niet-inheemse soort in onze regio voorkomt [1].
Het wier verkiest als habitat voornamelijk mangroves, brakwater en intergetijdengebieden, gelegen tussen de hoog- en laagwaterlijn, waar het groeit op harde substraten [2].
Eerste waarneming in België
Op 3 november en 29 december 2011 werd Caulacanthus ustulatus voor het eerst in België waargenomen, in het Vlaams natuurgebied de Baai van Heist, gelegen aan de oostelijke strekdam van de haven van Zeebrugge. De soort komt er nu lokaal algemeen voor. Er zijn echter enkel vegetatieve specimens terug gevonden [3]. Op het zelfde moment werd ook de soort Gracilaria vermiculophylla aangetroffen, zie fiche Gracilaria vermiculophylla [3].
Verspreiding in België
In Heist werd C. ustulatus waargenomen ter hoogte van het intergetijdengebied, verspreid op de blokken van de havendam waar geen andere macrowieren voorkwamen [3]. Voorlopig is dit de enige vindplaats – over een mogelijke verdere verspreiding in België is niets geweten.
Verspreiding in onze buurlanden
De Atlantische C. ustulatus is aanwezig in Zuid-Europese landen zoals in Spanje en Portugal, als inheemse variant. Boven de noordgrens van de Baai van Biskaye (Biarritz, Zuid-West Frankrijk) kwam C. ustulatus echter niet voor [4], tot het roodwier werd aangetroffen als exoot, in 1986, te Bretagne, Roscoff, waar het nu vrij algemeen voorkomt [5].
Het niet-inheemse karakter werd aangetoond door moleculair onderzoek. De Franse populatie vertoonde meer verwantschap met de Aziatische C. ustulatus dan met deze uit de Atlantische oceaan. Men concludeerde daaruit dat het wier vanuit de Stille Oceaan geïntroduceerd is, en niet het resultaat was van een noordwaartse migratie van de Atlantische variant [4]. De aangetroffen exemplaren te Frankrijk bevatten weinig tot geen reproductieve structuren. Men veronderstelt dat C. ustulatus zich voornamelijk vegetatief voortplant [6], een veelvoorkomende strategie bij succesvolle exoten [2].
Hoewel de verspreiding in Frankrijk beperkt bleef, bereikte Caulacanthus ustulatus Nederland en Groot-Brittannië. In Nederland werd het roodwier gevonden in 2005, op het oud werkeiland “Neeltje Jans” in de Oosterschelde. Deze vondst bestond uit grote exemplaren die waarschijnlijk al langer aanwezig waren. De exoot werd zowel aangetroffen in het lage intergetijdengebied als in het hoger gedeelte, dit in tegenstelling tot andere exotische algen in Nederland [7]. In Groot-Brittannië heeft het wier zich snel verspreid vanuit Devon (2004) naar Cornwall (2005) en Kent (2009). Ook hier komt de soort hoog voor in het intergetijdengebied [8].
Niet inheemse populaties van de Pacifische C. ustulatus buiten Europa zijn terug gevonden in Prince Willliam Sound, Alaska [9] en Tomales Bay, California [10].
Wijze van introductie
Hoogst waarschijnlijk is C. ustulatus in Europa geïntroduceerd via transport van de Japanse oesters (Crassostrea gigas). Aanwijzing daarvoor is de vindplaats in Frankrijk die vlakbij een oesterkwekerij gelegen is [11]. Verdere verspreiding in Europa kon dan vermoedelijk gebeuren door vasthechting van de wieren aan scheepsrompen of door losse wierfragmenten die aanspoelen en zich vestigen [3].
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien
De exoot overleeft en groeit bij grote schommelingen in temperatuur - tussen 13°C en 26°C, met maximale groei bij 17°C -. Zelfs bij 6°C groeit het wier nog, hoewel zeer weinig [12]. Daarnaast komt C. ustulatus vrijwel op alle substraten voor, met een voorkeur voor levende substraten zoals mosselen en zeepokken [2].
Waarom het wier goed gedijt aan de Vlaamse kust is nog niet onderzocht.
Factoren die de verspreiding beïnvloeden
De verspreiding van C. ustulatus wordt waarschijnlijk beïnvloed door 2 klimaatsfactoren. Enerzijds zorgt de stijging in de oppervlaktewater temperatuur door de opwarming van het klimaat voor een positief effect op de Aziatische exoot. Een tweede factor betreft de stormfrequentie. Een storm zorgt voor een opening in de aanwezige algenbegroeiing, waarvan C. ustulatus gebruik kan maken om zich te vestigen [8].
Plaatselijke factoren die de verspreiding van C. ustulatus in België beïnvloeden zijn nog niet bekend.
Effecten of potentiële effecten en maatregelen
Algemeen komen exotische zeewieren voor in rotspoeltjes en in het subtidaal – het lage intergetijdengebied dat continu onder water staat -. Caulacanthus utulatus kan zich echter ook vestigen in het hoge en drogere gedeelte van het intergetijdengebied. Het is mogelijk dat het daar dominant wordt en het de inheemse turfvormende macroalgen verdringt [8]. Verder is er weinig geweten over de eventuele effecten van de recente exoot C. ustulatus.
Er werden nog geen maatregelen getroffen om de exoot te bestrijden.
Specifieke kenmerken
Caulacanthus ustulatus is een eerder onopvallend, donker bruin-rood wier dat bestaat uit cilindrische uitlopers met vertakkingen tot 3 cm lang [8] die samen een kluwen vormen tot ca. 10 cm diameter [7]. Op een lengte doorsnede van het wier ziet men een opvallend centraal filament dat bestaat uit grote cellen met onderlinge verbindingen, de zogenaamde stippelverbingingen (pit-connections) [7].
C. ustulatus zou zich primair epifytisch, op andere wieren, vasthechten. Deze aanhechting is vaak niet meer te onderscheiden van de secundaire kleine hechtvoetjes. De hechting is meestal niet zo stevig, hierdoor kan het wier gemakkelijk losgemaakt worden [7].
Verder vormt het zacht aanvoelende wier matten/turf, al dan niet geassocieerd met andere roodwieren zoals Hypnea, Gelidium and Gloiopeltis [1].
De levenscyclus van C. ustulatus is niet goed gekend doordat reproductieve structuren weinig worden waargenomen in het veld [1]. In laboratoriumculturen werd de levenscyclus wel al voor verschillende isolaten beschreven [12] [13].
Weetjes
- Op basis van de nauwere as-diameter onderscheidde Yamada, 1933 [14] Caulacanthus okamurae, afkomstig uit Japan en Korea, van Caulacanthus ustulatus. Verder onderzoek toonde echter aan dat de morfologie van de vooropgestelde soorten zeer plastisch is. Het onderscheid tussen deze twee soorten wordt daardoor in twijfel getrokken [1].
- C. ustulatus groeit primair als een epiphyt, een organisme dat op een ander organisme groeit maar niet parasitair is. C. ustulatus wordt in Nederland voornamelijk teruggevonden op Mastocarpus stellatus [7].
Geraadpleegde bronnen
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Zuccarello, G. C.; West, J.; Rueness, J. (2002). Phylogeography of the cosmopolitan red alga Caulacanthus ustulatus (Caulacanthaceae, Gigartinales) Phycol. Res. 50(2): 163-172. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Zuccarello2002" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Zuccarello2002" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Zuccarello2002" defined multiple times with different content - ↑ 2.0 2.1 2.2 Murray, S.N. (2007). Improving understanding of invasive seaweeds in California’s coastal waters: Moving beyond Caulerpa taxifolia. Final report. Department of Biological Science, California State University: Los Angeles. 48 pp. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Murray2007" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Murray2007" defined multiple times with different content - ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Kerckhof, F.; Verbeke, D.; Bauwens, F. (2012). Nieuws uit de Baai van Heist: de roodwieren Caulacanthus ustulatus (Mertens ex Turner) Kützing, 1843 en Gracilaria vermiculophylla (Ohmi) Papenfuss 1967 nieuw voor de Belgische kust en een merkwaardig habitat van intertidale mossels De Strandvlo 32(1): 19-23. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Kerckhof2012" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Kerckhof2012" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Kerckhof2012" defined multiple times with different content - ↑ 4.0 4.1 Rueness, J.; Rueness, E.K. (2000). Caulacanthus ustulatus (Gigartinales, Rhodophyta) from Brittany (France) is an introduction from the Pacific Ocean Cryptogam., Algol. 21(4): 355-363. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Rueness2000" defined multiple times with different content - ↑ Rio, A.; Cabioch, J. (1988). Apparition du Caulacanthus ustulatus (Rhodophyta, Gigartinales) dans la Manche occidentale Cryptogam., Algol. 9(3): 231-234. details
- ↑ ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16-17 March 2006 Oostende, Belgium. C.M. - International Council for the Exploration of the Sea, CM 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen. 330 pp. details
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Stegenga, H.; Draisma, S.; Karremans, M. (2006). Caulacanthus ustulatus: een nieuwe invasiesoort op Neeltje Jans Het Zeepaard 66(3): 79-82.details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Stegenga2006" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Stegenga2006" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Stegenga2006" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Stegenga2006" defined multiple times with different content - ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Maggs, C.; Mineur, F.; Bishop, J.; McCollin, T. (2010). Non-natives in MCCIP Annual Report Card 2010-11. MCCIP Science Review: Lowestoft. 11 pp. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Maggs2010" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Maggs2010" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "Maggs2010" defined multiple times with different content - ↑ Ruiz, G.M.; Huber, T.; Larson, K.; McCann, L.D.; Steves, B.; Fofonoff, P.; Hines, A.H. (2006). Biological invasions in Alaska’s coastal marine ecosystems: Establishing a baseline. Final report submitted to Prince William Sound Regional Citizens’ Advisory Council & U.S. Fish & Wildlife Service. Smithsonian Environmental Research Center: Edgewater. 112 pp. details
- ↑ Gabrielson, P.W.; Widdowson, T.B.; Lindstrom, S.C. (2004). Keys to the seaweeds and seagrasses of Oregon and California: North of Point Conception. Phycological Contribution, 6. University of British Columbia. Department of Botany: Hillsborough. 118 pp. details
- ↑ Miller, K.A.; Aguilar-Rosas, L.E.; Pedroche, F.F. (2011). A review of non-native seaweeds from California, USA and Baja California, Mexico = Reseña de algas marinas no nativas de California, EUA y Baja California, México Hidrobiológica 21(3): 365-379. details
- ↑ 12.0 12.1 Rueness, J. (1997). A culture study of Caulacanthus ustulatus (Caulacanthaceae, Gigartinales, Rhodophyta) from Europe and Asia Cryptogam., Algol. 18(2): 175-185. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Rueness1997" defined multiple times with different content - ↑ West, J.A.; Calumpong, H.P. (1990). New records of marine algae from the Philippines Micronesica 23(2): 181-190. details
- ↑ Yamada, Y. (1933). Notes on some Japanese Algae: V. J. Fac. Sci., Hokkaido Univ., Ser. 5 2(3): 277-285, plates X-XIII. details
