Difference between revisions of "Rugstreepsteurgarnaal"

From Coastal Wiki
Jump to: navigation, search
(→‎<span style="color:#00787A">''Verwarring...''</span>)
 
(70 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: Line 1:
−
{{Revision}}
+
__NOTITLE__
−
 
+
{{Kader4|Naam=Rugstreepsteurgarnaal
−
{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Thalassiosira punctigera</span>
+
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em">
−
|abstract= ''Thalassiosira punctigera'' is een kiezelwier of diatomee waarvan het oorsprongsgebied niet echt gekend is. Er wordt verondersteld dat de soort samen met getransporteerde kweekoesters of via ballastwater naar Europa gekomen is omstreeks 1978. Door mee te drijven met heersende zeestromingen kon dit kiezelwier zich vervolgens lokaal verder verspreiden langs de Europese kusten. Dit eencellig wier werd bij ons voor het eerst waargenomen in 1993, in de Westerschelde. <P>
+
[[Image:Palaemon_macrodactylus.jpg|caption|right|210px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div>
−
<BR>
+
|abstract=  
−
<P>}}
+
Het oorspronkelijk verspreidingsgebied van de rugstreepsteurgarnaal ''Palaemon macrodactylus'' zijn de riviermondingen langs de kusten van Japan, China en Korea. Via transport in het ballastwater van schepen zou de soort naar Europa gekomen zijn. De rugstreepsteurgarnaal werd in België voor de allereerste keer waargenomen in 1998 in de het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van de Nederlandse grens. Later bleek de soort ook aanwezig in de Zeeschelde nabij Doel, de jachthaven van Zeebrugge, de Spuikom van Oostende, in het IJzer-estuarium en werden zelfs exemplaren gevonden op het strand van Heist. Deze exoot verdraagt grote schommelingen in temperatuur en zoutgehalte en komt doorgaans voor op beschutte plekjes.}}
−
 
+
{{kader3}}
 
<P>
 
<P>
 
<Br>
 
<Br>
−
<P>
 
 
<Br>
 
<Br>
 
<P>
 
<P>
−
 
  
 
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===
  
  
−
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148936  ''Thalassiosira punctigera'' (Castracane) Hasle 1983]
+
[http://www.marinespecies.org/berms/aphia.php?p=taxdetails&id=181372 ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902]
  
 
<P>
 
<P>
Line 24: Line 22:
 
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===
  
−
Het oorspronkelijk verspreidingsgebied van deze exoot is niet echt bekend. De soort werd oorspronkelijk beschreven in 1886 op basis van materiaal uit Japan. Tot 1950 was de soort enkel gekend uit de Noord-Pacifiche Oceaan, later ook uit de Zuid Pacifische Oceaan, de Zuidwest Atlantische Oceaan, de Noordzee (Hasle, 1983)<ref name=hasle1983>Hasle, G.R. (1983). ''Thalassiosira punctigera'' (Castr.) comb. nov., a widely distributed marine planktonic diatom Nord. J. Bot. 3(5): 593-608. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120556 details] </ref>. Omdat het wier pas in 1978 in Noord-Atlantische wateren gemeld werd vermoedt men dat de soort hier niet inheems in (Hasle, 1983)<ref name=hasle1983> </ref>. Echter sommige wetenschappers vinden dit argument niet overtuigend genoeg en stellen de exotische status van dit kiezelwier nog steeds in vraag (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010>Gómez, F.; Souissi, S. (2010). The diatoms ''Odontella sinensis'', ''Coscinodiscus wailesii'' and ''Thalassiosira punctigera'' in the European Atlantic: recent introductions or overlooked in the past? Fresenius Envir. Bull. 19(8): 1424-1433. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206979 details] </ref>.  
+
Het oorspronkelijk verspreidingsgebied van de rugstreepsteurgarnaal ''Palaemon macrodactylus'' ligt in de noordwestelijke Stille Oceaan, waar de soort voorkomt langs de kusten van Japan, China en Korea <ref name =1a>Holthuis, L.B. (1980). FAO species catalogue: Vol. 1. Shrimps and prawns of the world. An annotated catalogue of species of interest to fisheries. FAO Fisheries Synopsis, 125. FAO: Rome. 271 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=142556 details]</ref>. Deze exoot komt doorgaans voor op beschutte plekjes, vooral in estuaria <ref name = 2a>d'Udekem d'Acoz, C.; Faasse, M.; Dumoulin, E.; De Blauwe, H. (2005). Occurrence of the Asian shrimp ''Palaemon macrodactylus'' in the Southern Bight of the North Sea, with a key to the Palaemonidae of north-western Europe (Crustacea: Decapoda: Caridae) Ned. Faunist. Meded. 22: 95-111. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=76221 details]</ref>.  
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 31: Line 29:
 
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===
  
−
Dit kiezelwier werd voor het eerst in ons studiegebied waargenomen in stalen die op 4 mei 1993 in de Nederlandse Westerschelde genomen werden. Deze stalen waren afkomstig uit het brakke water tussen Hansweert (op ongeveer 20 km van de grens met België) en de Belgische grens (Muylaert, K.; Sabbe, K. 1996)<ref name=muylaert1996>Muylaert, K.; Sabbe, K. (1996). The diatom genus ''Thalassiosira (Bacillariophyta)'' in the estuaries of the Schelde (Belgium-The Netherlands) and the Elbe (Germany) Bot. Mar. 39: 103-115. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3082 details] </ref>.
+
De eerste publicatie over de aanwezigheid van de rugstreepsteurgarnaal in België betrof exemplaren die op 12 juni 2004 aangetroffen werden tussen de pontons in de jachthaven van Zeebrugge <ref name = 4a>De Blauwe, H. (2006). De rugstreepsteurgarnaal ''Palaemon macrodactylus'' in België De Strandvlo 26(1): 22-23. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=98569 details]</ref>. Bij het herbekijken van stalen die door de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) verzameld werden, bleek echter dat de rugstreepsteurgarnaal reeds in 1998 in het Kanaal Gent-Terneuzen, nabij de Nederlandse grens aanwezig was <ref name = Boets2011>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=201947 details]</ref>.  
−
In de stalen uit de Zeeschelde, voorbij de Belgische grens, was dit kiezelwier niet aanwezig. (Muylaert, K.; Sabbe, K. 1996)<ref name=muylaert1996> </ref>. Voorlopig zijn er nog geen meldingen in België gekend.
 
−
 
 
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 40: Line 36:
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===
  
−
De verspreiding van deze diatomee in ons studiegebied beperkt zich tot de Nederlandse Westerschelde. Hoewel meldingen in de Belgische Zeeschelde of het Belgisch deel van de Noordzee ontbreken is het erg waarschijnlijk is dat de soort ook voor de Belgische kust voorkomt (Persoonlijke mededeling door Koen Sabbe 2011)<ref name=koen>Persoonlijke mededeling [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=21 Koen Sabbe] 2011 </ref>.
+
In november 1998 werd de soort in ons studiegebied aangetroffen nabij Walsoorden langs de Nederlandse Westerschelde <ref name = 2a> </ref>. Het duurde echter tot 5 december 2002, voordat deze soort over de grens met België, in de Zeeschelde ter hoogte van Doel werd aangetroffen <ref name = 3a>ENDIS-RISKS project data (2002-2006). Data verzameld tijdens het project ‘Endocriene verstoring in het Schelde-estuarium: distributie, blootstelling en effecten (ENDIS-RISKS)’. Ongepubliceerde data. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=dataset&dasid=1422 details]</ref>. De soort werd later ter hoogte van Doel en Fort Liefkenshoek opnieuw aangetroffen <ref name = 3a> </ref><ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>.<P>
−
 
+
In 2004 is deze exoot langs de kust ook aangetroffen rond pontons in de jachthaven van Blankenberge <ref name = 2a> </ref>, tussen de pontons in de jachthaven van Zeebrugge <ref name = 4a> </ref>, in het IJzer-estuarium te Nieuwpoort en in de Oostendse Spuikom <ref name = 2a> </ref>. Latere waarnemingen volgden elkaar op in zowel de jachthaven van Zeebrugge als op het strand van Heist <ref name = 5a>De Blauwe, H.; Dumoulin, E. (2009). De zeefauna en -flora uit de jachthaven van Zeebrugge, in het bijzonder de fouling-organismen van drijvende pontons De Strandvlo 29(2): 41-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=139489 details]</ref><ref name = 6a>Informatie afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Rugstreepsteurgarnaal - ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902. [http://waarnemingen.be/soort/view/80690?from=2007-08-27&to=2009-08-27&species=80690&prov=0&akt=0&from=2004-08-10&to=2009-08-27&prov=0 online beschikbaar], geraadpleegd op 27-08-2009.</ref>.<P>
−
De identificatie op soortniveau is bij dit genus immers enkel mogelijk na een behandeling met een zuur, waardoor de soortspecifieke structuren van het skelet beter zichtbaar worden. Bij een standaard monitoring wordt hierdoor niet tot op soort gedetermineerd omwille van tijd en kosten. Hierdoor is er geen zekerheid over het meer recenter voorkomen en verspreiding van de soort in het studiegebied/Belgische wateren (Persoonlijke mededeling door Koen Sabbe 2011)<ref name=koen> </ref>.
+
In het Kanaal Gent-Terneuzen breidde de soort zijn verspreidingsgebied langzaam stroomopwaarts uit en kan hij vanaf 2003 ook in Gent worden aangetroffen <ref name = Boets2011> </ref>.
−
 
 
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 50: Line 45:
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===
  
−
De eerste meldingen van dit eencellig wier in Europa dateren van 1978 toen het rond Helgoland in Duitsland (Eno, 1997)<ref name=eno1997>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details] </ref> en Plymouth in Groot-Brittanië waargenomen werd (Kat, 1982)<ref name=kat1982>Kat, M. (1982). Effects of fluctuating salinities on development of ''Thalassiosira angstii'', a diatom not observed before in the Dutch coastal area J. Mar. Biol. Ass. U.K. 62(2): 483-484. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206981 details] </ref>. In het Engelse kanaal was de soort in de periode 1980-1981 (Eno 1997)<ref name=eno1997> </ref> erg abundant waarna de populatie in de hierop volgende jaren weer afnam. Tijdens de maand december 2005 werd de soort hier opnieuw tijdelijk erg abundant (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010> </ref>.  
+
Na uitbreiding vanuit Japan, China en Korea naar de west- en oostkust van de Verenigde Staten van Amerika en de kust van Argentinië bereikte de rugstreepsteurgarnaal in 1992 Europa, waar de soort voor het eerst in het Theems-estuarium (Groot-Brittannië) werd aangetroffen <ref name = Worfsfold2008>Worsfold, T.M.; Ashelby, C.W. (2008). Additional UK records of the non-native prawn ''Palaemon macrodactylus'' (Crustacea: Decapoda) Marine Biodiversity Records 1: e48. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208552 details]</ref>. De soort breidde zijn verspreidingsgebied hier uit en kon vanaf 2001 in de estuaria van Orwell en Steur (in het Westen van Groot-Brittannië) aangetroffen worden. Het feit dat men hier vaak eierdragende wijfjes waarnam - gaande van 12 % tot zelfs 100 % van de wijfjes - duidt op permanente vestiging in deze streken <ref name = Worfsfold2008> </ref><ref name = 10a>    Ashelby, C.W.; Worsfold, T.M.; Fransen, C.H.J.M. (2004). First records of the oriental prawn ''Palaemon macrodactylus'' (Decapoda: Caridea), an alien species in European waters, with a revised key to British Palaemonidae J. Mar. Biol. Ass. U.K. 84(3): 1041-1050. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=67873 details]</ref>.<P>
−
In 1979 werd deze exoot gesignaleerd in het Skagerrak voor de Noorse kust (Hasle, 1983)<ref name=hasle1983> </ref>. In Nederland werd deze soort voor het eerst gevonden in 1981. In dit jaar verspreidde hij zich ook tot de Duitse Waddenzee (Kat, 1982)<ref name=kat1982> </ref>. In Duitsland werd de soort in 1993 eveneens teruggevonden in het Elbe-estuarium (Muylaert, K.; Sabbe, K. 1996)<ref name=muylaert1996> </ref>.
+
Momenteel komt dit diertje in Nederland voor in het Noordzeekanaal, de Nieuwe Waterweg en de Oosterschelde rond de Zeelandbrug en Wemeldinge <ref name = 2a> </ref>. Verder is de soort algemeen in het Veerse Meer, de Grevelingen en in het Waddengebied (Harlingen, Lauwersoog en Eemshaven) <ref name = 8a> Faasse, M. (2005). Een Aziatische steurgarnaal in Nederland: ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902 (Crustacea: Decapoda: Caridea) Het Zeepaard 65(6): 193-195. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=78070 details]</ref><ref name = 9a>Tulp, A. (2006). De rugstreepsteurgarnaal ''Palaemon macrodactylus'' in meerdere Waddenhavens Het Zeepaard 66(1): 27-28. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=79912 details]</ref>.<P>
−
 
+
In Frankrijk is deze exoot in 1998 voor het eerst aangetroffen in het Gironde-estuarium. De soort bleek in bepaalde delen van het estuarium heel algemeen. Ook hier werden vaak eierdragende vrouwtjes waargenomen <ref name = 11a>Beguer, M.; Girardin, M.; Boët, P. (2007). First record of the invasive oriental shrimp ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902 in France (Gironde Estuary) Aquat. Invasions 2(2): 132-136. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120855 details]</ref> en de soort wordt hier anno 2011 als gevestigd beschouwd <ref name = Beguer2011>Beguer, M.; Bergé, J.; Martin, J.; Martinet, J.; Pauliac, G.; Girardin, M.; Boët, P. (2011). Presence of ''Palaemon macrodactylus'' in a European estuary: evidence for a successful invasion of the Gironde (SW France) Aquat. Invasions 6(3): 401–418. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207689 details]</ref>. De soort is in Frankrijk ook aan te treffen in het Seine-estuarium (sinds 2006) <ref name = Lavesque2010>Lavesque , N.; Bachelet, G.; Beguer, M.; Girardin, M.; Lepage, M.; Blanchet, B.; Sorbe, J.-C.; Modéran, J.; Sauriau, P.-G.; Auby, I. (2010). Recent expansion of the oriental shrimp ''Palaemon macrodactylus'' (Crustacea: Decapoda) on the western coasts of France Aquat. Invasions 5(Suppl. 1): S103-S108. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208394 details]</ref>.<P>
−
 
+
In mei 1999 werd deze garnaal gevangen in Spanje <ref name = 7a>Cuesta, J.A.; Gonzalez-Ortegon, E.; Drake, P.; Rodriguez, A. (2004). First record of ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902 (Decapoda, Caridea, Palaemonidae) from European waters Crustaceana 77: 377-380. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=142555 details]</ref>, waar hij anno 2011 in het Guadalquivir-estuarium als gevestigd beschouwd wordt <ref name = Beguer2011> </ref>. De rugstreepsteurgarnaal is onder andere ook aan te treffen in de Zwarte Zee (sinds 2002) <ref name = Micu2009>Micu, D.; Nita, V. (2009). First record of the Asian prawn ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902 (Caridea: Palaemonoidea: Palaemonidae) from the Black Sea Aquat. Invasions 4(4): 497-604. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208395 details]</ref> het Wezer- en het Hooksiel-estuarium (in Duitsland, sinds 2004) <ref name = González>González-Ortegón, E.; Cuesta, J.A.; Schubart, C.D. (2007). First report of the oriental shrimp ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun, 1902 (Decapoda, Caridea, Palaemonidae) from German waters Helgol. Mar. Res. 61(1): 67-69. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=117493 details]</ref>. Er wordt voorspeld dat de soort spoedig ook de Baltische Zee zal koloniseren <ref name = González> </ref>.
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 60: Line 55:
 
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===
  
−
De wijze waarop dit kiezelwier in onze streken werd geïntroduceerd is niet echt gekend. Mogelijk gebeurde dit via ballastwater of via de introductie van kweekoesters (Eno, 1997)<ref name=eno1997> </ref>. Eens geïntroduceerd werd het eencellig wier verder verspreid door zeestromingen (Wolff, 1995).Omdat dit kiezelwier op verschillende plaatsen ter wereld wordt gesignaleerd en onzekerheid bestaat over het oorsprongsgebied van deze exoot, weet men niet of de soort rechtstreeks vanuit zijn oorsprongsgebied in onze streken werd geïntroduceerd of vanuit een gebied waar de soort eveneens uitheems was (Eno, 1997)<ref name=eno1997> </ref>. Er wordt betwist dat het wel degelijk om een niet inheemse soort gaat. Mogelijk was dit kiezelwier altijd al aanwezig, maar werd het nooit opgemerkt omwille van de lage abundatie waarin het voorkwam (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010> </ref>.
+
Volgens een aantal onderzoekers is de verspreiding van de rugstreepsteurgarnaal sterk gekoppeld aan de internationale scheepvaart, gezien dit diertje in hogere densiteiten voorkomt in havens waar veel buitenlandse transportschepen aanmeren, bijvoorbeeld het Noordzeekanaal, de haven van Zeebrugge of de Westerschelde. Op plaatsen waar dit niet het geval is zoals de Oosterschelde - waar geen internationale handel via scheepvaart optreedt maar zich wel belangrijke mossel- en oesterkweekcentra bevinden - komt de soort minder voor. Hierdoor is er een sterk vermoeden dat deze exoot de wereld wordt rondgeleid via ballastwater in schepen en niet via de import van oesterzaad <ref name = 2a> </ref>.
−
 
 
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 68: Line 62:
 
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===
  
−
Deze inwijkeling heeft in vergelijking met de meeste andere kiezelwieren een bredere tolerantie tegen saliniteit en temperatuurschommelingen. Hierdoor kan de soort het hele jaar door (behalve bij te hoge temperaturen in de zomer) relatief abundant voorkomen. (Dürselen, C.-D.; Rick, H.-J. (1999) Gomez, 2010)<ref name=durselen1999>Dürselen, C.-D.; Rick, H.-J. (1999). Spatial and temporal distribution of two new phytoplankton diatom species in the German Bight in the period 1988 and 1996 Sarsia 84: 367-377. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=32221 details] </ref><ref name=gomez2010> </ref>.
+
De eigenschap om zich aan te passen aan een breed spectrum van omgevingsfactoren - zoals wisselende temperatuur, zoutgehalte en zuurstofconcentratie - draagt bij tot het succes van de rugstreepsteurgarnaal <ref name = 12a>Newman, W.A. (1963). On the introduction of an edible oriental shrimp (Caridea, Palaemonidae) to San Francisco Bay Crustaceana 5(2): 119-132. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121261 details]</ref>. Bovendien dragen de vrouwtjes veel eitjes - van 100 tot 2800 eitjes per vrouwtje per broedsel - waarbij het aantal eitjes afhankelijk is van de grootte van het vrouwtje. Er worden twee broedsels per jaar gelegd <ref name = 10a> </ref>. <P>
 +
Opmerkelijk is dat de eitjes van de rugstreepsteurgarnaal resistent zijn tegen een bepaalde schimmelinfectie die veelvuldig optreedt bij andere schaaldieren. Rond de eitjes is een laagje bacteriën (''Alteromonas'' sp.) aanwezig die een specifieke chemische stof produceren om de ziekte-verwekkende schimmel te verdringen, waardoor meer eitjes kunnen overleven <ref name = 13a>Gil-Turnes, M.S.; Hay, M.E.; Fenical, W. (1989). Symbiotic marine bacteria chemically defend crustacean embryos from a pathogenic fungus Science (Wash.) 246(4926): 116-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120874 details]</ref>.
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 75: Line 70:
 
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===
  
−
De concentraties van het eencellig wier zijn meestal het hoogst in estuaria zoals dat van de Schelde, de Maas of de Rijn, waar het water brak is. Naarmate men naar de open zee trekt, dalen de concentraties van deze exoot. Deze diatomee lijkt dus eerder van een minder zoute omgeving te houden. (Kat, 1982; Dürselen, C.-D.; Rick, H.-J. (1999); Gomez, 2010)<ref name=kat1982> </ref><ref name=durselen1999> </ref><ref name=gomez2010> </ref>. Dit wordt ook bevestigd door de hoge abundantie van de soort in de periode 1980-1981 in het Engels kanaal, waar de soort tijdens normale jaren relatief zeldzaam is. Deze periode werd gekenmerkt door hoge regenval, en dus een verhoogde aanvoer van zoet water in het Engels kanaal (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010> </ref>.  
+
De mondiale verspreiding van de rugstreepsteurgarnaal zal meer dan waarschijnlijk verder bespoedigd worden door de intercontinentale scheepvaart <ref name = 2a> </ref>. <P>
−
+
De capaciteit om sterk wisselende omgevingsomstandigheden (temperatuur, vervuiling, zoutgehalte, zuurstofgehalte) te tolereren bevordert de definitieve vestiging van de soort na een toevallige introductie <ref name = 12a> </ref>. Het vaak aantreffen van eierdragende wijfjes bevestigt dit ook. Gezien de soort een voorkeur heeft voor water met een verlaagd zoutgehalte - van 27 tot 32,5 PSU - kan hij goed gedijen in estuaria <ref name = 10a> </ref>. Deze exoot komt zelfs voor in zoutgehaltes van slechts 1 of 2 PSU, wat bijna overeenkomt met zoetwater <ref name = 14a>Nancy Elder and Pam Fuller. 2011. ''Palaemon macrodactylus''. USGS Nonindigenous Aquatic Species Database, Gainesville, FL.
−
Deze eencellige kan vrij rondzweven in de waterkolom en zich op deze manier via stromingen verder verspreiden. Maar het kiezelwier kan zich ook vasthechten op organismen en andere substraten om zo andere plaatsen te bereiken (Wolff, 1995).
+
http://nas.er.usgs.gov/queries/FactSheet.aspx?speciesID=1206 RevisionDate: 1/11/2011.
 +
</ref>. Ter vergelijking: het zeewater in onze Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 84: Line 80:
 
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===
  
−
De soort kan bij bepaalde omstandigheden zoals tijdens abnormale seizoenen – waardoor het water minder zout is, plots een sterke daling in temperatuur kent – zeer abundant worden (Gomez, 2010 Dürselen, C.-D.; Rick, H.-J. 1999)<ref name=gomez2010> </ref><ref name=durselen1999> </ref>. Het is echter niet geweten welke invloed dit heeft op het ecosysteem.<P>
+
Aan de Pacifische kust van de Verenigde Staten kent de rugstreepsteurgarnaal weinig tot geen competitie van andere Palaemonidae (= garnalen behorende tot dezelfde familie als de rugstreepsteurgarnaal). Hierdoor kunnen ze met hoge snelheid veel nieuwe geschikte gebieden gaan koloniseren. In Europa daarentegen zijn er wel inheemse Palaemonidae-soorten. Deze zijn wijdverbreid langs de Europese kusten en bezetten bovendien een heel scala aan habitats. Hier zal de rugstreepsteurgarnaal niet alleen de aanwezige voedselbronnen, maar ook de ruimte moeten delen met de oorspronkelijk aanwezige Palaemonidae, wat leidt tot competitie met inheemse soorten <ref name = 2a> </ref>. <P>
 +
Deze exoot is echter bevoordeeld ten opzichte van inheemse soorten. Bij aankomst bestaat immers de mogelijkheid dat deze nieuwkomer voor bepaalde tijd gevrijwaard is van de negatieve invloed van (soort)specifieke parasieten die in hun oorspronkelijke verspreidingsgebied hun vooruitgang belemmeren <ref name = 15a>Torchin, M.E.; Lafferty, K.D.; Dobson, A.P.; McKenzie, V.J.; Kuris, A.M. (2003). Introduced species and their missing parasites Nature (Lond.) 421(6923): 628-630. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=32191 details]</ref>.
 +
<P>
 
<BR>
 
<BR>
 
<P>
 
<P>
  
 
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===
 +
<div style="float:left;width:167pt;padding:0.4em 1em 0.4em 0em">[[Image:Palaemon macrodactylus2.jpg|caption|left|220px|]]
 +
<div style="text-align: left;font-size:80%">Foto: Marco Faasse (<span class="plainlinks">[http://www.acteon.nl/ www.acteon.nl]</span>)</div></div>
 +
<div style="float:right;width:200pt;padding:0.4em 0em 0.4em 1.5em">[[Image:Palaemon macrodactylus3.jpg|caption|200px|]][[Image:Palaemon macrodactylus4.jpg|caption|265px|]]
 +
<div style="text-align: left;font-size:80%"><u>Boven</u>: schematische tekening van een steurgarnaal, met aanduiding van het rostrum <br> <u>Midden</u>: rostrum van de rugstreepsteurgarnaal ''Palaemon macrodactylus'' <br> <u>Onder</u>: rostrum van de langneussteurgarnaal ''Palaemon longirostris'' <br> <u>Tekening</u>: D’Udekem d’Acoz ''et al''. (2005) <ref name = 2a/></div></div>
 +
De rugstreepsteurgarnaal heeft een goed veldkenmerk, namelijk een lichtgekleurde rugstreep bij volwassen exemplaren. Jonge individuen kan men zo wel over het hoofd zien <ref name = 9a> </ref>. De kleur van deze garnaal is rood- tot bruin- of groen- tot blauwgroenachtig <ref name = 2a> </ref>. Het kenmerkende kleurpatroon vervaagt echter snel wanneer de dieren in een aquarium gehouden worden <ref name = 4a> </ref>.
  
−
Kiezelwieren, ook wel diatomeeën genoemd, zijn eencellige wieren en enkel microscopisch te bestuderen. Ze hebben een extern kiezelskelet (van siliciumdioxide) dat bestaat uit twee helften die als een doos en deksel in elkaar passen, met daar tussenin enkele zogenaamde gordelbanden. De twee helften worden de ‘schaaltjes’ genoemd (valvae). De schaaltjes hebben variabele vormen en ornamentaties en worden daarom gebruikt om soorten van elkaar te onderscheiden (Van der Werff 1958)<ref name=werff1958>Van der Werff, A. (1958). Kiezelwieren. Het Zeepaard 18(2): 19-22. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114551 details] </ref>.  
+
Opmerkelijk is het ontbreken van de verticale lijntjes die de gewone steurgarnaal ''Palaemon elegans'' en de gezaagde steurgarnaal ''Palaemon  serratus'' typeren <ref name = 8a> </ref>. Er kan ook verwarring optreden met de langneussteurgarnaal ''Palaemon longirostris''. Men kan beiden onderscheiden door te kijken naar het rostrum: de langneussteurgarnaal heeft 7 tot 9 dorsale tanden op het rostrum, terwijl de rugstreepsteurgarnaal er 10 tot 12 heeft <ref name = 2a> </ref>.  
−
''Thalassiosira punctigera'' is een cirkelvormig kiezelwier van gemiddelde grootte (40-100 µm (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010> </ref>) met een dikke celwand. Dit kiezelwier zweeft het hele jaar rond in de waterkolom (behalve bij te hoge watertemperaturen in de zomer), maar kan zich ook vasthechten op andere organismen als individueel ééncellig wier of in kleine kolonies van enkele cellen (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010> </ref>.  
 
  
 +
 +
Net zoals bij ''Crangon'' soorten. (bv. “onze” grijze garnaal ''Crangon crangon'') wordt het vrouwtje van de rugstreepsteurgarnaal groter dan het mannetje. In een studie in Groot-Brittannië varieerde de lengte van de mannetjes tussen 2,5 en 3,5 centimeter en dat van de vrouwtjes tussen 2,5 en 7 centimeter. Grotere vrouwtjes droegen doorgaans ook meer eitjes <ref name = 10a> </ref>.<P>
 +
 +
 +
Het dieet van steurgarnalen bestaat over het algemeen uit kleine dierlijke organismen (75 tot 93 %), met daarnaast ook plantenresten <ref name = 16a>Sitts, R.M.; Knight, A.W. (1979). Predation by the estuarine shrimps ''Crangon franciscorum'' Stimpson and ''Palaemon macrodactylus'' Rathbun Biol. Bull. 156(3): 356-368. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121259 details]</ref>.
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 99: Line 106:
 
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===
 
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===
  
−
====<span style="color:#00787A">''Verwarring...''</span>====
+
====<span style="color:#00787A">''’s Nachts is de kust veilig ''</span>====
  
−
De vorm en de grootte van dit kiezelwier kunnen erg verschillen tussen verschillende individuen. Om deze reden wordt dit kiezelwier vaak verward met andere kiezelwiersoorten (Hasle, 1983)<ref name=hasle1983> </ref>. Zo werd de soort ook beschreven als ''Ethmodiscus punctiger'', ''Coscinodiscus verecundus'', ''Coscinodiscus angstii'', ''Thalassiosira angstii'' en ''Thalassiosira japonica'' (Gomez, 2010)<ref name=gomez2010> </ref>.
+
De rugstreepsteurgarnaal doet aan vertikale diurnale migratie. Dit betekent dat deze diertjes zich overdag dieper in de waterkolom ophouden en ’s nachts omhoog migreren, richting wateroppervlak <ref name = 10a> </ref>. De verborgen levenswijze (overdag) bemoeilijkt de studie van de geografische verspreiding van de soort.
 +
<P>
 +
<BR>
 +
<P>
 +
===<span style="color:#00787A">Hoe verwijzen naar deze pagina?</span>===
 +
{{Kader5|
 +
SoortnaamNL=Rugstreepsteurgarnaal |
 +
SoortnaamLt=Palaemon macrodactylus |
 +
Naamlector=Sammy De Grave|
 +
refid=210323|}}
 
<P>
 
<P>
 
<BR>
 
<BR>
Line 112: Line 128:
  
  
−
[[Category:Wieren en algen]]
+
[[Category:Geleedpotigen]]
 
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]
 
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]

Latest revision as of 11:25, 26 January 2012

Warning: Deze pagina wordt niet langer bijgewerkt. Meer recente info is te vinden op http://www.vliz.be/niet-inheemse-soorten


Rugstreepsteurgarnaal
Het oorspronkelijk verspreidingsgebied van de rugstreepsteurgarnaal Palaemon macrodactylus zijn de riviermondingen langs de kusten van Japan, China en Korea. Via transport in het ballastwater van schepen zou de soort naar Europa gekomen zijn. De rugstreepsteurgarnaal werd in België voor de allereerste keer waargenomen in 1998 in de het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van de Nederlandse grens. Later bleek de soort ook aanwezig in de Zeeschelde nabij Doel, de jachthaven van Zeebrugge, de Spuikom van Oostende, in het IJzer-estuarium en werden zelfs exemplaren gevonden op het strand van Heist. Deze exoot verdraagt grote schommelingen in temperatuur en zoutgehalte en komt doorgaans voor op beschutte plekjes.
Palaemon macrodactylus.jpg
Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)




Wetenschappelijke naam

Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902


Oorspronkelijke verspreiding

Het oorspronkelijk verspreidingsgebied van de rugstreepsteurgarnaal Palaemon macrodactylus ligt in de noordwestelijke Stille Oceaan, waar de soort voorkomt langs de kusten van Japan, China en Korea [1]. Deze exoot komt doorgaans voor op beschutte plekjes, vooral in estuaria [2].


Eerste waarneming in België

De eerste publicatie over de aanwezigheid van de rugstreepsteurgarnaal in België betrof exemplaren die op 12 juni 2004 aangetroffen werden tussen de pontons in de jachthaven van Zeebrugge [3]. Bij het herbekijken van stalen die door de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) verzameld werden, bleek echter dat de rugstreepsteurgarnaal reeds in 1998 in het Kanaal Gent-Terneuzen, nabij de Nederlandse grens aanwezig was [4].


Verspreiding in België

In november 1998 werd de soort in ons studiegebied aangetroffen nabij Walsoorden langs de Nederlandse Westerschelde [2]. Het duurde echter tot 5 december 2002, voordat deze soort over de grens met België, in de Zeeschelde ter hoogte van Doel werd aangetroffen [5]. De soort werd later ter hoogte van Doel en Fort Liefkenshoek opnieuw aangetroffen [5][6].

In 2004 is deze exoot langs de kust ook aangetroffen rond pontons in de jachthaven van Blankenberge [2], tussen de pontons in de jachthaven van Zeebrugge [3], in het IJzer-estuarium te Nieuwpoort en in de Oostendse Spuikom [2]. Latere waarnemingen volgden elkaar op in zowel de jachthaven van Zeebrugge als op het strand van Heist [7][8].

In het Kanaal Gent-Terneuzen breidde de soort zijn verspreidingsgebied langzaam stroomopwaarts uit en kan hij vanaf 2003 ook in Gent worden aangetroffen [4].


Verspreiding in onze buurlanden

Na uitbreiding vanuit Japan, China en Korea naar de west- en oostkust van de Verenigde Staten van Amerika en de kust van Argentinië bereikte de rugstreepsteurgarnaal in 1992 Europa, waar de soort voor het eerst in het Theems-estuarium (Groot-Brittannië) werd aangetroffen [9]. De soort breidde zijn verspreidingsgebied hier uit en kon vanaf 2001 in de estuaria van Orwell en Steur (in het Westen van Groot-Brittannië) aangetroffen worden. Het feit dat men hier vaak eierdragende wijfjes waarnam - gaande van 12 % tot zelfs 100 % van de wijfjes - duidt op permanente vestiging in deze streken [9][10].

Momenteel komt dit diertje in Nederland voor in het Noordzeekanaal, de Nieuwe Waterweg en de Oosterschelde rond de Zeelandbrug en Wemeldinge [2]. Verder is de soort algemeen in het Veerse Meer, de Grevelingen en in het Waddengebied (Harlingen, Lauwersoog en Eemshaven) [11][12].

In Frankrijk is deze exoot in 1998 voor het eerst aangetroffen in het Gironde-estuarium. De soort bleek in bepaalde delen van het estuarium heel algemeen. Ook hier werden vaak eierdragende vrouwtjes waargenomen [13] en de soort wordt hier anno 2011 als gevestigd beschouwd [14]. De soort is in Frankrijk ook aan te treffen in het Seine-estuarium (sinds 2006) [15].

In mei 1999 werd deze garnaal gevangen in Spanje [16], waar hij anno 2011 in het Guadalquivir-estuarium als gevestigd beschouwd wordt [14]. De rugstreepsteurgarnaal is onder andere ook aan te treffen in de Zwarte Zee (sinds 2002) [17] het Wezer- en het Hooksiel-estuarium (in Duitsland, sinds 2004) [18]. Er wordt voorspeld dat de soort spoedig ook de Baltische Zee zal koloniseren [18].


Wijze van introductie

Volgens een aantal onderzoekers is de verspreiding van de rugstreepsteurgarnaal sterk gekoppeld aan de internationale scheepvaart, gezien dit diertje in hogere densiteiten voorkomt in havens waar veel buitenlandse transportschepen aanmeren, bijvoorbeeld het Noordzeekanaal, de haven van Zeebrugge of de Westerschelde. Op plaatsen waar dit niet het geval is zoals de Oosterschelde - waar geen internationale handel via scheepvaart optreedt maar zich wel belangrijke mossel- en oesterkweekcentra bevinden - komt de soort minder voor. Hierdoor is er een sterk vermoeden dat deze exoot de wereld wordt rondgeleid via ballastwater in schepen en niet via de import van oesterzaad [2].


Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien

De eigenschap om zich aan te passen aan een breed spectrum van omgevingsfactoren - zoals wisselende temperatuur, zoutgehalte en zuurstofconcentratie - draagt bij tot het succes van de rugstreepsteurgarnaal [19]. Bovendien dragen de vrouwtjes veel eitjes - van 100 tot 2800 eitjes per vrouwtje per broedsel - waarbij het aantal eitjes afhankelijk is van de grootte van het vrouwtje. Er worden twee broedsels per jaar gelegd [10].

Opmerkelijk is dat de eitjes van de rugstreepsteurgarnaal resistent zijn tegen een bepaalde schimmelinfectie die veelvuldig optreedt bij andere schaaldieren. Rond de eitjes is een laagje bacteriën (Alteromonas sp.) aanwezig die een specifieke chemische stof produceren om de ziekte-verwekkende schimmel te verdringen, waardoor meer eitjes kunnen overleven [20].


Factoren die de verspreiding beïnvloeden

De mondiale verspreiding van de rugstreepsteurgarnaal zal meer dan waarschijnlijk verder bespoedigd worden door de intercontinentale scheepvaart [2].

De capaciteit om sterk wisselende omgevingsomstandigheden (temperatuur, vervuiling, zoutgehalte, zuurstofgehalte) te tolereren bevordert de definitieve vestiging van de soort na een toevallige introductie [19]. Het vaak aantreffen van eierdragende wijfjes bevestigt dit ook. Gezien de soort een voorkeur heeft voor water met een verlaagd zoutgehalte - van 27 tot 32,5 PSU - kan hij goed gedijen in estuaria [10]. Deze exoot komt zelfs voor in zoutgehaltes van slechts 1 of 2 PSU, wat bijna overeenkomt met zoetwater [21]. Ter vergelijking: het zeewater in onze Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.


Effecten of potentiële effecten en maatregelen

Aan de Pacifische kust van de Verenigde Staten kent de rugstreepsteurgarnaal weinig tot geen competitie van andere Palaemonidae (= garnalen behorende tot dezelfde familie als de rugstreepsteurgarnaal). Hierdoor kunnen ze met hoge snelheid veel nieuwe geschikte gebieden gaan koloniseren. In Europa daarentegen zijn er wel inheemse Palaemonidae-soorten. Deze zijn wijdverbreid langs de Europese kusten en bezetten bovendien een heel scala aan habitats. Hier zal de rugstreepsteurgarnaal niet alleen de aanwezige voedselbronnen, maar ook de ruimte moeten delen met de oorspronkelijk aanwezige Palaemonidae, wat leidt tot competitie met inheemse soorten [2].

Deze exoot is echter bevoordeeld ten opzichte van inheemse soorten. Bij aankomst bestaat immers de mogelijkheid dat deze nieuwkomer voor bepaalde tijd gevrijwaard is van de negatieve invloed van (soort)specifieke parasieten die in hun oorspronkelijke verspreidingsgebied hun vooruitgang belemmeren [22].


Specifieke kenmerken

Palaemon macrodactylus2.jpg
Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)
Palaemon macrodactylus3.jpgPalaemon macrodactylus4.jpg
Boven: schematische tekening van een steurgarnaal, met aanduiding van het rostrum
Midden: rostrum van de rugstreepsteurgarnaal Palaemon macrodactylus
Onder: rostrum van de langneussteurgarnaal Palaemon longirostris
Tekening: D’Udekem d’Acoz et al. (2005) [2]

De rugstreepsteurgarnaal heeft een goed veldkenmerk, namelijk een lichtgekleurde rugstreep bij volwassen exemplaren. Jonge individuen kan men zo wel over het hoofd zien [12]. De kleur van deze garnaal is rood- tot bruin- of groen- tot blauwgroenachtig [2]. Het kenmerkende kleurpatroon vervaagt echter snel wanneer de dieren in een aquarium gehouden worden [3].

Opmerkelijk is het ontbreken van de verticale lijntjes die de gewone steurgarnaal Palaemon elegans en de gezaagde steurgarnaal Palaemon serratus typeren [11]. Er kan ook verwarring optreden met de langneussteurgarnaal Palaemon longirostris. Men kan beiden onderscheiden door te kijken naar het rostrum: de langneussteurgarnaal heeft 7 tot 9 dorsale tanden op het rostrum, terwijl de rugstreepsteurgarnaal er 10 tot 12 heeft [2].


Net zoals bij Crangon soorten. (bv. “onze” grijze garnaal Crangon crangon) wordt het vrouwtje van de rugstreepsteurgarnaal groter dan het mannetje. In een studie in Groot-Brittannië varieerde de lengte van de mannetjes tussen 2,5 en 3,5 centimeter en dat van de vrouwtjes tussen 2,5 en 7 centimeter. Grotere vrouwtjes droegen doorgaans ook meer eitjes [10].

Het dieet van steurgarnalen bestaat over het algemeen uit kleine dierlijke organismen (75 tot 93 %), met daarnaast ook plantenresten [23].


Weetjes

’s Nachts is de kust veilig

De rugstreepsteurgarnaal doet aan vertikale diurnale migratie. Dit betekent dat deze diertjes zich overdag dieper in de waterkolom ophouden en ’s nachts omhoog migreren, richting wateroppervlak [10]. De verborgen levenswijze (overdag) bemoeilijkt de studie van de geografische verspreiding van de soort.


Hoe verwijzen naar deze pagina?

VLIZ Alien Species Consortium (2011). Rugstreepsteurgarnaal – Palaemon macrodactylus. Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ). Geraadpleegd op 25-11-2024. Beschikbaar op
http://www.vliz.be/wiki/Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria


Lector: Sammy De Grave
VLIZ Alien Species Consortium: http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170
Deze fiche (versie 2011) is ook als pdf beschikbaar op http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=210323


Geraadpleegde bronnen

  1. ↑ Holthuis, L.B. (1980). FAO species catalogue: Vol. 1. Shrimps and prawns of the world. An annotated catalogue of species of interest to fisheries. FAO Fisheries Synopsis, 125. FAO: Rome. 271 pp. details
  2. ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 d'Udekem d'Acoz, C.; Faasse, M.; Dumoulin, E.; De Blauwe, H. (2005). Occurrence of the Asian shrimp Palaemon macrodactylus in the Southern Bight of the North Sea, with a key to the Palaemonidae of north-western Europe (Crustacea: Decapoda: Caridae) Ned. Faunist. Meded. 22: 95-111. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "2a" defined multiple times with different content
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 De Blauwe, H. (2006). De rugstreepsteurgarnaal Palaemon macrodactylus in België De Strandvlo 26(1): 22-23. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "4a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "4a" defined multiple times with different content
  4. ↑ 4.0 4.1 Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Boets2011" defined multiple times with different content
  5. ↑ 5.0 5.1 ENDIS-RISKS project data (2002-2006). Data verzameld tijdens het project ‘Endocriene verstoring in het Schelde-estuarium: distributie, blootstelling en effecten (ENDIS-RISKS)’. Ongepubliceerde data. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "3a" defined multiple times with different content
  6. ↑ Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. details
  7. ↑ De Blauwe, H.; Dumoulin, E. (2009). De zeefauna en -flora uit de jachthaven van Zeebrugge, in het bijzonder de fouling-organismen van drijvende pontons De Strandvlo 29(2): 41-63. details
  8. ↑ Informatie afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Rugstreepsteurgarnaal - Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902. online beschikbaar, geraadpleegd op 27-08-2009.
  9. ↑ 9.0 9.1 Worsfold, T.M.; Ashelby, C.W. (2008). Additional UK records of the non-native prawn Palaemon macrodactylus (Crustacea: Decapoda) Marine Biodiversity Records 1: e48. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Worfsfold2008" defined multiple times with different content
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 Ashelby, C.W.; Worsfold, T.M.; Fransen, C.H.J.M. (2004). First records of the oriental prawn Palaemon macrodactylus (Decapoda: Caridea), an alien species in European waters, with a revised key to British Palaemonidae J. Mar. Biol. Ass. U.K. 84(3): 1041-1050. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "10a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "10a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "10a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid <ref> tag; name "10a" defined multiple times with different content
  11. ↑ 11.0 11.1 Faasse, M. (2005). Een Aziatische steurgarnaal in Nederland: Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902 (Crustacea: Decapoda: Caridea) Het Zeepaard 65(6): 193-195. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "8a" defined multiple times with different content
  12. ↑ 12.0 12.1 Tulp, A. (2006). De rugstreepsteurgarnaal Palaemon macrodactylus in meerdere Waddenhavens Het Zeepaard 66(1): 27-28. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "9a" defined multiple times with different content
  13. ↑ Beguer, M.; Girardin, M.; Boët, P. (2007). First record of the invasive oriental shrimp Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902 in France (Gironde Estuary) Aquat. Invasions 2(2): 132-136. details
  14. ↑ 14.0 14.1 Beguer, M.; Bergé, J.; Martin, J.; Martinet, J.; Pauliac, G.; Girardin, M.; Boët, P. (2011). Presence of Palaemon macrodactylus in a European estuary: evidence for a successful invasion of the Gironde (SW France) Aquat. Invasions 6(3): 401–418. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "Beguer2011" defined multiple times with different content
  15. ↑ Lavesque , N.; Bachelet, G.; Beguer, M.; Girardin, M.; Lepage, M.; Blanchet, B.; Sorbe, J.-C.; Modéran, J.; Sauriau, P.-G.; Auby, I. (2010). Recent expansion of the oriental shrimp Palaemon macrodactylus (Crustacea: Decapoda) on the western coasts of France Aquat. Invasions 5(Suppl. 1): S103-S108. details
  16. ↑ Cuesta, J.A.; Gonzalez-Ortegon, E.; Drake, P.; Rodriguez, A. (2004). First record of Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902 (Decapoda, Caridea, Palaemonidae) from European waters Crustaceana 77: 377-380. details
  17. ↑ Micu, D.; Nita, V. (2009). First record of the Asian prawn Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902 (Caridea: Palaemonoidea: Palaemonidae) from the Black Sea Aquat. Invasions 4(4): 497-604. details
  18. ↑ 18.0 18.1 González-Ortegón, E.; Cuesta, J.A.; Schubart, C.D. (2007). First report of the oriental shrimp Palaemon macrodactylus Rathbun, 1902 (Decapoda, Caridea, Palaemonidae) from German waters Helgol. Mar. Res. 61(1): 67-69. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "González" defined multiple times with different content
  19. ↑ 19.0 19.1 Newman, W.A. (1963). On the introduction of an edible oriental shrimp (Caridea, Palaemonidae) to San Francisco Bay Crustaceana 5(2): 119-132. details Cite error: Invalid <ref> tag; name "12a" defined multiple times with different content
  20. ↑ Gil-Turnes, M.S.; Hay, M.E.; Fenical, W. (1989). Symbiotic marine bacteria chemically defend crustacean embryos from a pathogenic fungus Science (Wash.) 246(4926): 116-118. details
  21. ↑ Nancy Elder and Pam Fuller. 2011. Palaemon macrodactylus. USGS Nonindigenous Aquatic Species Database, Gainesville, FL. http://nas.er.usgs.gov/queries/FactSheet.aspx?speciesID=1206 RevisionDate: 1/11/2011.
  22. ↑ Torchin, M.E.; Lafferty, K.D.; Dobson, A.P.; McKenzie, V.J.; Kuris, A.M. (2003). Introduced species and their missing parasites Nature (Lond.) 421(6923): 628-630. details
  23. ↑ Sitts, R.M.; Knight, A.W. (1979). Predation by the estuarine shrimps Crangon franciscorum Stimpson and Palaemon macrodactylus Rathbun Biol. Bull. 156(3): 356-368. details
Retrieved from "https://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Rugstreepsteurgarnaal&oldid=44940"