Difference between revisions of "Chinese wolhandkrab"
From Coastal Wiki
(→<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>) |
|||
| (49 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
| − | + | __NOTITLE__ | |
| − | + | {{Kader4|Naam=Chinese wolhandkrab | |
| − | {{ | + | |Foto= <div style="padding:1.5em 0em 0em 0em"> |
| + | [[Image:Eriocheir-sinensis.jpg|caption|right|240px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Lodewijk Janssens</span></div> | ||
|abstract= | |abstract= | ||
| − | Deze krab met wollige scharen komt reeds vanaf 1933 in België voor. Deze krab is oorspronkelijk afkomstig uit het Verre Oosten en werd vermoedelijk meegebracht naar Europa als larve in ballastwater van schepen. Vanuit Duitsland heeft de soort zich verspreid doorheen Noord- en West-Europa. De Chinese wolhandkrab leeft voornamelijk in rivieren, maar trekt in de late zomer zeewaarts om te broeden in het brakke deel van riviermondingen. De eierdragende wijfjes brengen de winter door in zee en komen in de lente terug naar het brakke deel van estuaria om er de larven in het water vrij te laten en verder te laten ontwikkelen tot juveniele krabbetjes. Later trekken deze dan weer geleidelijk de rivier, stromen en kanalen op, waar ze hun levenscyclus voltooien. | + | Deze krab met wollige scharen komt reeds vanaf 1933 in België voor. Deze krab is oorspronkelijk afkomstig uit het Verre Oosten en werd vermoedelijk meegebracht naar Europa als larve in ballastwater van schepen. Vanuit Duitsland heeft de soort zich verspreid doorheen Noord- en West-Europa. De Chinese wolhandkrab leeft voornamelijk in rivieren, maar trekt in de late zomer zeewaarts om te broeden in het brakke deel van riviermondingen. De eierdragende wijfjes brengen de winter door in zee en komen in de lente terug naar het brakke deel van estuaria om er de larven in het water vrij te laten en verder te laten ontwikkelen tot juveniele krabbetjes. Later trekken deze dan weer geleidelijk de rivier, stromen en kanalen op, waar ze hun levenscyclus voltooien.}} |
| − | }} | ||
{{kader3}} | {{kader3}} | ||
<P> | <P> | ||
| Line 14: | Line 14: | ||
| − | [http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=107451 ''Eriocheir sinensis'' H. Milne Edwards, 1853 ] | + | [http://www.marinespecies.org/berms/aphia.php?p=taxdetails&id=107451 ''Eriocheir sinensis'' H. Milne Edwards, 1853 ] |
<P> | <P> | ||
| Line 22: | Line 22: | ||
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>=== | ||
| − | De Chinese wolhandkrab komt oorspronkelijk voor in rivieren en estuaria van Oost-Azië, van de Straat van Taiwan over China tot Noord-Korea <ref name = 1a> Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5876 details]</ref><ref name = 2a>Hänfling, B.; Carvalho, G.R.; Brandl, R. (2002). mt-DNA sequences and possible invasion pathways of the Chinese mitten crab Mar. Ecol. Prog. Ser. 238: 307-310. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125094 details]</ref> | + | De Chinese wolhandkrab komt oorspronkelijk voor in rivieren en estuaria van Oost-Azië, van de Straat van Taiwan over China tot Noord-Korea <ref name = 1a> Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5876 details]</ref><ref name = 2a>Hänfling, B.; Carvalho, G.R.; Brandl, R. (2002). mt-DNA sequences and possible invasion pathways of the Chinese mitten crab Mar. Ecol. Prog. Ser. 238: 307-310. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125094 details]</ref>. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 29: | Line 29: | ||
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>=== | ||
| − | In 1933 werd de soort voor het eerst gerapporteerd ter hoogte van de Kruisschans, nabij de Zeeschelde ten noorden van Antwerpen <ref name= 4a>Lestage, J.A. (1935). La présence en Belgique du crabe chinois (''Eriocheir sinensis'' H. Milne-Edwards) Ann. Soc. R. Zool. Bel. 66: 113-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=113652 details]</ref><ref name = 5a> Wouters, K. (2002). On the distribution of alien non-marine and estuarine macro-crustaceans in Belgium Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72: 119-129. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=35968 details]</ref> | + | In 1933 werd de soort voor het eerst gerapporteerd ter hoogte van de Kruisschans, nabij de Zeeschelde ten noorden van Antwerpen <ref name= 4a>Lestage, J.A. (1935). La présence en Belgique du crabe chinois (''Eriocheir sinensis'' H. Milne-Edwards) Ann. Soc. R. Zool. Bel. 66: 113-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=113652 details]</ref><ref name = 5a> Wouters, K. (2002). On the distribution of alien non-marine and estuarine macro-crustaceans in Belgium Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72: 119-129. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=35968 details]</ref>. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 36: | Line 36: | ||
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>=== | ||
| − | Zowat overal aan de kust, in de Schelde en zijrivieren en in verschillende andere kanalen (zoetwater) in Vlaanderen komen Chinese wolhandkrabben voor <ref name =5a> </ref> | + | Zowat overal aan de kust, in de Schelde en zijrivieren en in verschillende andere kanalen (zoetwater) in Vlaanderen komen Chinese wolhandkrabben voor <ref name =5a> </ref>. |
| − | |||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
<P> | <P> | ||
| + | |||
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>=== | ||
| − | De Chinese wolhandkrab is waarschijnlijk vanuit het Verre Oosten met ballastwater in Europa geïntroduceerd. De eerste Europese waarneming dateert van 1912 in de Aller, een zijrivier van de Duitse Wezer <ref name = 6a>Panning, A. (1939). The Chinese mitten crab Smithsonian Ann. Rep. 1938: 361-375. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125070 details]</ref> | + | De Chinese wolhandkrab is waarschijnlijk vanuit het Verre Oosten met ballastwater in Europa geïntroduceerd. De eerste Europese waarneming dateert van 1912 in de Aller, een zijrivier van de Duitse Wezer <ref name = 6a>Panning, A. (1939). The Chinese mitten crab Smithsonian Ann. Rep. 1938: 361-375. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125070 details]</ref>. Vandaaruit verspreidde de Chinese wolhandkrab zich zowel naar de noordelijke als de zuidelijke delen van Europa.<P> |
| − | + | ||
| − | + | <div style="float:right;width:290pt;padding:0.4em 1em 0.4em 0.5em">[[Image:Eriocheir sininsis.JPG|caption|right|385px|]] | |
| − | + | <div style="text-align: right;font-size:80%">Foto: Karl Van Ginderdeuren</div></div> | |
| − | |||
| + | Niet lang na de introductie in de Aller, was de Chinese wolhandkrab ook in de Elbe te vinden. Tussen 1927 en 1954 heeft deze krab zich vanuit Duitsland snel westwaarts verspreid doorheen de Noordzee en langs de kusten van het Engels Kanaal <ref name = 8a> Herborg, L.-M.; Rushton, S.P.; Clare, A.S.; Bentley, M.G. (2003). Spread of the Chinese mitten crab (''Eriocheir sinensis'' H. Milne Edwards) in Continental Europe: analysis of a historical data set Hydrobiologia 503: 21-28. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=58402 details]</ref><ref name = 9a>Herborg, L.-M.; Rushton, S.P.; Clare, A.S.; Bentley, M.G. (2005). The invasion of the Chinese mitten crab (''Eriocheir sinensis'') in the United Kingdom and its comparison to continental Europe Biological Invasions 7(6): 959-968. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121273 details]</ref>. Hij bereikte in 1954 St-Malo in Normandië en verscheen ook in de estuaria van de Gironde en de Loire (Golf van Biskaje). Vier jaar later - in 1958 - werd de soort ook gerapporteerd in Hendaye, aan de Frans-Spaanse grens <ref name = 9a> </ref>. Sinds kort komt de soort ook voor tot in het zuiden van Spanje, in de Guidalquivir rivier <ref name = 10a>Cuesta, J.A.; González-Ortegón, E.; Rodríguez, A.; Baldó, F.; Vilas, C.; Drake, P. (2006). The decapod crustacean community of the Guadalquivir Estuary (SW Spain): seasonal and inter-year changes in community structure Hydrobiologia 557(1): 85-95. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=117021 details]</ref> en in de Taag in Portugal <ref name = 11a>Cabral, H.N.; Costa, M.J. (1999). On the occurrence of the Chinese mitten crab, ''Eriocheir sinensis'', in Portugal (Decapoda, Brachyura) Crustaceana 72(1): 55-58. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125007 details]</ref>. De soort breidde zijn leefgebied via het Franse Canal du Midi ook verder uit naar het Mediterrane gebied, al lijkt de soort zich hier niet te kunnen vestigen <ref name = 12a> Petit, G. (1960). Le crabe chinois est parvenue en Méditerranée Vie Milieu 11: 133-136. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=59207 details]</ref><ref name = 13a>Galil, B.S.; Froglia, C.; Noël, P. (2002). CIESM atlas of exotic species in the Mediterranean: 2. Crustaceans: decapods and stomatopods. CIESM Publishers: Monaco. ISBN 92-990003-2-8. 192 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=59207 details]</ref>. <P> | ||
| + | De Chinese wolhandkrab migreerde vanuit Duitsland ook snel oostwaarts en bereikte de Golf van Finland in 1933 en de Golf van Bothnia (Zweden) in 1934. De soort verspreidde zich langs de Europese kusten aan een gemiddelde snelheid van 100-200 kilometer per jaar, met pieksnelheden tot 500 kilometer per jaar. De invasie van de Britse eilanden begon in 1973 vanuit de Theems en reikte in 2001 tot aan de rivier Tyne, Yorkshire en de Ierse kust <ref name = 9a> </ref>. <P> | ||
| + | Deze krab werd landinwaarts ook gemeld in Oostenrijk, Zwitserland, Tsjechië en Hongarije <ref name = 8a> </ref>, en zelfs ver oostwaarts tot in de Kaspische zee (Iran) <ref name = 16a>Robbins, R.S.; Sakari, M.; Nezami Baluchi, S.; Clark, P.F. (2006). The occurrence of ''Eriocheir sinensis'' H. Milne Edwards, 1853 (Crustacea: Brachyura: Varunidae) from the Caspian Sea region, Iran Aquat. Invasions 1(1): 32-34. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=97419 details]</ref> en de Perzische Golf (Irak) <ref name = 17a>Clark, P.F.; Rainbow, P.S.; Robbins, R.S.; Smith, B.; Yeomans, W.E.; Thomas, M.; Dobson, G. (1998). The alien Chinese mitten crab, ''Eriocheir sinensis'' (Crustacea : Decapoda : Brachyura), in the Thames catchment J. Mar. Biol. Ass. U.K. 78(4): 1215-1221. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125099 details]</ref>. Ook de tussenliggende gebieden als de Witte Zee <ref name = 18a>Berger, V.J.; Naumov, A.D. (2002). Biological invasions in the White Sea, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 235-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40604 details]</ref>, de Wolga rivier en de Zee van Azov (aan de Zwarte Zee) <ref name = 14a> Murina, V.V.; Antonovsky, A.G. (2001). Chinese crab, ''Eriocheir sinensis'' is an invader into the basin of the Sea of Azov Ehkol. Morya 55: 37-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125031 details] </ref><ref name = 15a>Gomoiu, M.-T.; Alexandrov, B.; Shadrin, N.; Zaitsev, Y. (2002). The Black Sea: a recipient, donor and transit area for alien species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 341-350. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40614 details]</ref> behoren tot zijn huidige verspreidingsgebied. <P> | ||
| + | Recent werd de Chinese wolhandkrab ook gevonden in rivieren aan de oost- en westkust van de Verenigde Staten en Canada <ref name = 19a>Cohen, A.N.; Carlton, J.T. (1997). Transoceanic transport mechanisms: the introduction of the Chinese mitten crab ''Eriocheir sinensis'' to California Pac. Sci. 51(1): 1-11. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125012 details]</ref>. Genetisch onderzoek toonde aan dat de introductie in de Baai van San Francisco (Californië) niet rechtstreeks vanuit het Verre Oosten gebeurde, maar vanuit een Europese bron <ref name = 2a> </ref>. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 55: | Line 58: | ||
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>=== | ||
| − | De soort is waarschijnlijk met ballastwater meegekomen vanuit het Verre Oosten naar Europa <ref name = 11a> </ref> | + | De soort is waarschijnlijk met ballastwater meegekomen vanuit het Verre Oosten naar Europa <ref name = 11a> </ref>. Andere mogelijkheden zijn dat de soort zich vasthechtte tussen de aangroei op scheepsrompen of dat de soort bewust geïntroduceerd werd voor menselijke consumptie <ref name = 26a>DAISIE (Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe); Drake, J.A. (2009). Handbook of alien species in Europe. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, 3. Springer: Dordrecht . ISBN 978-1-4020-8279-5. xxviii, 399 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=134923 details]</ref>. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 62: | Line 65: | ||
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== | ||
| − | Hoewel jonge krabben waarschijnlijk door roofvissen gegeten kunnen worden heeft de volwassen Chinese wolhandkrab in onze streken geen natuurlijke vijanden. Deze krab is immers | + | Hoewel jonge krabben waarschijnlijk door roofvissen gegeten kunnen worden, heeft de volwassen Chinese wolhandkrab in onze streken geen natuurlijke vijanden. Deze krab is immers heel goed beschermd door zijn harde stekelige panser <ref name = 1a> </ref>. |
| − | In de estuaria en rivieren die in de Noordzee uitmonden zijn er oorspronkelijk geen inheemse migrerende schaaldieren (Decapoda) aanwezig, waardoor er weinig competitie voor de Chinese wolhandkrab was. De lange planktonische fase, brede zouttolerantie en grote migratiecapaciteit | + | In de estuaria en rivieren die in de Noordzee uitmonden zijn er oorspronkelijk geen inheemse migrerende schaaldieren (Decapoda) aanwezig, waardoor er weinig competitie voor de Chinese wolhandkrab was. De lange planktonische fase, brede zouttolerantie en grote migratiecapaciteit dragen bij tot het succes van de soort bij ons. <P> |
| − | Door deze gunstige omstandigheden, weinig competitie en grote voedseltoevoer, groeiden de wolhandkrabpopulaties in de Duitse wateren in de jaren 1930- | + | Door deze gunstige omstandigheden, weinig competitie en grote voedseltoevoer, groeiden de wolhandkrabpopulaties in de Duitse wateren in de jaren 1930-1940 heel sterk. In de late jaren ‘40 daalden hun aantallen echter sterk door de verhoogde riviervervuiling, die de prooi van de krabben deed verdwijnen. De Chinese wolhandkrab zelf tolereert zwaar vervuilde wateren. De krabbenpopulaties in Nederland en het Verenigd Koninkrijk vertoonden gelijkaardige evoluties, maar in mindere mate dan deze in Duitsland. Door de recente verbetering van de rivierwaterkwaliteit zijn de krabben weer talrijk geworden in Europese rivieren. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 72: | Line 75: | ||
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>=== | ||
| − | + | De vrij in het water levende (pelagische) larven kunnen met de stromingen meeliften, waardoor deze krab snel de kusten van Europa kon koloniseren <ref name = 20a> Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details]</ref>. De kanalen verzorgen de verspreiding naar de binnenwateren <ref name = 9a>Herborg, L.-M.; Rushton, S.P.; Clare, A.S.; Bentley, M.G. (2005). The invasion of the Chinese mitten crab (''Eriocheir sinensis'') in the United Kingdom and its comparison to continental Europe Biological Invasions 7(6): 959-968. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121273 details] </ref>. De Chinese wolhandkrabben kunnen ook over land migreren en koloniseren op deze manier andere rivierbekkens <ref name = 7a>Rainbow, P.; Robbins, R.; Clark, P. (2003). Alien invaders: Chinese mitten crabs in the Thames and spreading Biologist 50(5): 227-230. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125078 details]</ref>. Mogelijk heeft scheepvaart de verdere verspreiding geholpen, aangezien de Chinese wolhandkrab zich tussen de aangroei op scheepsrompen - bijvoorbeeld in lege ‘schelpen’ van zeepokken - kan verstoppen <ref name = 21a>Global invasive species database (2009). ''Eriocheir sinensis''. Available from: http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=38&fr=1&sts= [Accessed 15th October 2011].</ref>. | |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 79: | Line 82: | ||
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | ||
| − | + | <div style="float:right;width:235pt;padding:0.4em 1em 0.4em 0em">[[Image:Eriocheir sininsis4.JPG|caption|right|305px|]] | |
| + | <div style="text-align: right;font-size:80%"> | ||
| + | Foto: Karl Van Ginderdeuren</div></div> | ||
| + | De financiële impact van deze krabbensoort in Duitsland (sinds 1912) wordt geschat op 80 miljoen euro <ref name = 21a> </ref>. De Chinese wolhandkrabben zorgen immers voor schade aan de visserij door het stelen van aas, het opeten van vissen in netten en vallen en ze beschadigen visnetten. De krab vormt ook een bedreiging voor de kweekvis en zijn voedsel in installaties voor aquacultuur <ref name = 6a> </ref><ref name = 7a> </ref><ref name = 21a> </ref><ref name = 23a> Rudnick, D.A.; Resh, V.H. (2002). A survey to examine the effects of the Chinese mitten crab on commercial fisheries in northern California IEP Newsletter 15(1): 19-21. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125138 details]</ref>. Verdere economische schade wordt berokkend doordat grote aantallen Chinese wolhandkrabben bermen en dijken beschadigen door het graven van holen <ref name = 22a>Rudnick, D.A.; Halat, K.M.; Resh, V.H. (2000). Distribution, ecology and potential impacts of the Chinese mitten crab (''Eriocheir sinensis'') in San Francisco Bay. Technical Completion Reports, 206. University of California Water Resources Center: Riverside. ISBN 1-887192-12-3. 74 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=124525 details]</ref> en de watertoevoer van irrigatiesystemen en watervoorzieningssystemen blokkeren <ref name = 21a> </ref>.<P> | ||
| + | Deze krabben zijn generalistische alleseters of omnivoren en eten algen, viseieren, afval en verscheidene soorten ongewervelden waaronder wormen en schelpdieren <ref name = 6a> </ref><ref name = 22a> </ref>. Ze kunnen door hun agressieve vraatzucht een bedreiging vormen voor de lokale flora en fauna <ref name = 7a> </ref> en concurreren met inheemse en geïntroduceerde rivierkreeftjes voor dezelfde niche <ref name = 12a> </ref><ref name = 7a> </ref>. <P> | ||
| + | In zijn oorsprongsgebied (Azië) zijn Chinese wolhandkrabben dragers van de parasitaire platworm ‘oriental lung fluke’ ''Paragonimus westermani'' <ref name = 11a> </ref>. Indien de krabben bij consumptie onvoldoende gekookt worden bestaat het risico dat deze parasieten ook de mens infecteren. De kans dat deze parasiet in Noord-Europa problemen veroorzaakt (zoals long- of neurologische ziekten) is echter klein, omdat een noodzakelijke tussengastheer in zijn cyclus (een slakkensoort) hier niet voorkomt <ref name = 21a> </ref>.<P> | ||
| + | Pogingen om zo veel mogelijk juveniele krabben te vangen terwijl deze stroomopwaarts migreren bleken onvoldoende efficiënt <ref name = 26a> </ref>. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 86: | Line 95: | ||
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>=== | ||
| − | + | De Chinese wolhandkrab is eigenlijk geen echte mariene soort. Het is een zoetwatersoort die in de late zomer vanuit stromen, rivieren en kanalen naar estuaria trekt om er te broeden <ref name = 6a> </ref>. Soms komen exemplaren van deze soort zelfs uit het water om verder te trekken over land. Zo kunnen ze zich ook verspreiden van het ene naar het andere rivierbassin <ref name = 7a> </ref>. <P> | |
| + | Na de paring trekken de eierdragende wijfjes verder zeewaarts en blijven de ganse winter in diep water op de bodem van estuaria en kustwateren. Een wijfje kan 250 000 tot 1 000 000 eitjes dragen. Pas in de lente gaan ze terug naar het brakwater van estuaria, waar de eitjes ontluiken tot larven <ref name = 6a> </ref>. De in het water zwevende larven (planktonisch) blijven in het brakke water tot ze zich settelen en metamorfoseren tot kleine, juveniele krabbetjes. Deze trekken dan geleidelijk de rivier op naar het zoete water, waar ze hun levenscyclus voltooien. Niet alle individuen trekken de rivier op, sommige blijven ook het brakke water bewonen <ref name = 22a> </ref>. Na twee tot drie jaar zijn ze geslachtsrijp <ref name = 1a> </ref>.<P> | ||
| + | Chinese wolhandkrabben kunnen enorme afstanden afleggen. Men heeft ze al in Praag gevonden, ongeveer 750 kilometer stroomopwaarts in de Elbe. In China werden er exemplaren gerapporteerd op 1300 kilometer van de zee, in de rivier Yangtze Kiang <ref name = 7a> </ref>.<P> | ||
| + | <div style="float:right;width:169pt;padding:0.4em 0.5em 0.5em 0em;text-align: left;font-size:80%">[[Image:Eriocheir sininsis3.JPG|caption|230px|right]]<p> | ||
| + | Foto boven: Christophe Defrevre <br> | ||
| + | Foto links: Karl Van Ginderdeuren </span></div> | ||
| + | |||
| + | De Chinese wolhandkrab kun je gemakkelijk herkennen aan de bruine ‘wollen handschoenen’ op de scharen, vooral aanwezig bij de grotere mannetjes. De scharen hebben een witte tip. Het schild (carapax) is rond van vorm (3 tot 10 centimeter breed) en met vier zijdelingse stekels (het vierde paar is zeer klein). <div style="float:right;width:173pt;padding:0.4em 0.3em 0.5em 0.5em">[[Image:Eriocheir sininsis2.JPG|caption|230px|]] </div> De krabben hebben een bultje tussen de ogen. De poten van een volwassen krab zijn over het algemeen meer dan twee keer zo lang als de carapax breed is. <P> | ||
| + | Recent is er echter een andere exotische krab opgedoken in onze contreien, die ook behaarde scharen heeft: de [[penseelkrab]] ''Hemigrapsus takanoi''. Deze soort wordt echter minder groot en heeft een vierkante carapax zonder stekel tussen de ogen <ref>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 94: | Line 111: | ||
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>=== | ||
| − | ====<span style="color:#00787A">'' | + | ====<span style="color:#00787A">''Eten en... gegeten worden ''</span>==== |
| + | |||
| + | Een spreekwoord zegt dat 'een Chinees alles eet wat vliegt, behalve een vliegtuig en alles eet dat poten heeft, behalve een tafel'... | ||
| + | In China wordt de Chinese wolhandkrab aanzien als een delicatesse, de soort wordt er dan ook al langer verkocht op markten. Voornamelijk de vrouwelijke geslachtsklieren of gonaden worden sterk geapprecieerd.<P> | ||
| + | Sinds kort echter beginnen ook de Europeanen de gastronomische geneugten van deze soort te ontdekken. Tot enkele jaren geleden was de Chinese wolhandkrab niet van commerciële betekenis maar werd het dier eerder als plaag gezien. Voor Nederlandse palingvissers blijkt deze krabbensoort nu een welgekomen extra bron van inkomsten, nu de palingbestanden in onze streken sterk achteruitgaan. Het gros van de gevangen wolhandkrabben wordt naar Italië en Tsjechië geëxporteerd. Veel vissers leveren tevens rechtstreeks aan Chinese restaurants in Nederland. Vooral de in Nederland wonende Chinezen en Thai doen de vraag naar wolhandkrabben stijgen. In 2003 was de opbrengst in Den Oever al 11 ton met een waarde van 36 000 euro, een jaar later 22 ton met een waarde van 83 600 euro <ref name= 24a>De Vleet, Ecomare. Chinese wolhandkrab. [http://www.zeeinzicht.nl/vleet/index.php?use_template=vleet_template.html&item=vleet&pageid=chinese-wolhandkrab.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 15-10-2007. </ref>. In België is zo een officieel circuit (nog) niet voorhanden <ref name = 25a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8906 Jan Breine] 2007.</ref>.<P> | ||
| + | Doordat de Chinezen zoveel wolhandkrabben eten, vreest men voor overbevissing van de populatie in de Yangtse rivier. In China wordt de Chinese wolhandkrab nu massaal gekweekt voor lokale consumptie (500 000 ton in 2005; 1,14 miljard dollar per jaar) <ref name = 9a> </ref>. De krabben worden ook gebruikt als aas voor het vissen op paling, in de productie van vismeel, voor meststof in de landbouw en in cosmetica producten <ref name = 21a> </ref>. | ||
| + | <P> | ||
| + | <BR> | ||
| + | <P> | ||
| + | ===<span style="color:#00787A">Hoe verwijzen naar deze pagina?</span>=== | ||
| + | {{Kader5| | ||
| + | SoortnaamNL=Chinese wolhandkrab | | ||
| + | SoortnaamLt=Eriocheir sinensis| | ||
| + | Naamlector=Jan Soors| | ||
| + | refid=210401}} | ||
| + | |||
| + | |||
| − | |||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
Latest revision as of 11:14, 26 January 2012
Warning: Deze pagina wordt niet langer bijgewerkt. Meer recente info is te vinden op http://www.vliz.be/niet-inheemse-soorten
|
Chinese wolhandkrab
Deze krab met wollige scharen komt reeds vanaf 1933 in België voor. Deze krab is oorspronkelijk afkomstig uit het Verre Oosten en werd vermoedelijk meegebracht naar Europa als larve in ballastwater van schepen. Vanuit Duitsland heeft de soort zich verspreid doorheen Noord- en West-Europa. De Chinese wolhandkrab leeft voornamelijk in rivieren, maar trekt in de late zomer zeewaarts om te broeden in het brakke deel van riviermondingen. De eierdragende wijfjes brengen de winter door in zee en komen in de lente terug naar het brakke deel van estuaria om er de larven in het water vrij te laten en verder te laten ontwikkelen tot juveniele krabbetjes. Later trekken deze dan weer geleidelijk de rivier, stromen en kanalen op, waar ze hun levenscyclus voltooien.
 |
Wetenschappelijke naam
Eriocheir sinensis H. Milne Edwards, 1853
Oorspronkelijke verspreiding
De Chinese wolhandkrab komt oorspronkelijk voor in rivieren en estuaria van Oost-Azië, van de Straat van Taiwan over China tot Noord-Korea [1][2].
Eerste waarneming in België
In 1933 werd de soort voor het eerst gerapporteerd ter hoogte van de Kruisschans, nabij de Zeeschelde ten noorden van Antwerpen [3][4].
Verspreiding in België
Zowat overal aan de kust, in de Schelde en zijrivieren en in verschillende andere kanalen (zoetwater) in Vlaanderen komen Chinese wolhandkrabben voor [4].
Verspreiding in onze buurlanden
De Chinese wolhandkrab is waarschijnlijk vanuit het Verre Oosten met ballastwater in Europa geïntroduceerd. De eerste Europese waarneming dateert van 1912 in de Aller, een zijrivier van de Duitse Wezer [5]. Vandaaruit verspreidde de Chinese wolhandkrab zich zowel naar de noordelijke als de zuidelijke delen van Europa.
Foto: Karl Van Ginderdeuren
De Chinese wolhandkrab migreerde vanuit Duitsland ook snel oostwaarts en bereikte de Golf van Finland in 1933 en de Golf van Bothnia (Zweden) in 1934. De soort verspreidde zich langs de Europese kusten aan een gemiddelde snelheid van 100-200 kilometer per jaar, met pieksnelheden tot 500 kilometer per jaar. De invasie van de Britse eilanden begon in 1973 vanuit de Theems en reikte in 2001 tot aan de rivier Tyne, Yorkshire en de Ierse kust [7].
Deze krab werd landinwaarts ook gemeld in Oostenrijk, Zwitserland, Tsjechië en Hongarije [6], en zelfs ver oostwaarts tot in de Kaspische zee (Iran) [12] en de Perzische Golf (Irak) [13]. Ook de tussenliggende gebieden als de Witte Zee [14], de Wolga rivier en de Zee van Azov (aan de Zwarte Zee) [15][16] behoren tot zijn huidige verspreidingsgebied.
Recent werd de Chinese wolhandkrab ook gevonden in rivieren aan de oost- en westkust van de Verenigde Staten en Canada [17]. Genetisch onderzoek toonde aan dat de introductie in de Baai van San Francisco (Californië) niet rechtstreeks vanuit het Verre Oosten gebeurde, maar vanuit een Europese bron [2].
Wijze van introductie
De soort is waarschijnlijk met ballastwater meegekomen vanuit het Verre Oosten naar Europa [9]. Andere mogelijkheden zijn dat de soort zich vasthechtte tussen de aangroei op scheepsrompen of dat de soort bewust geïntroduceerd werd voor menselijke consumptie [18].
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien
Hoewel jonge krabben waarschijnlijk door roofvissen gegeten kunnen worden, heeft de volwassen Chinese wolhandkrab in onze streken geen natuurlijke vijanden. Deze krab is immers heel goed beschermd door zijn harde stekelige panser [1].
In de estuaria en rivieren die in de Noordzee uitmonden zijn er oorspronkelijk geen inheemse migrerende schaaldieren (Decapoda) aanwezig, waardoor er weinig competitie voor de Chinese wolhandkrab was. De lange planktonische fase, brede zouttolerantie en grote migratiecapaciteit dragen bij tot het succes van de soort bij ons.Door deze gunstige omstandigheden, weinig competitie en grote voedseltoevoer, groeiden de wolhandkrabpopulaties in de Duitse wateren in de jaren 1930-1940 heel sterk. In de late jaren ‘40 daalden hun aantallen echter sterk door de verhoogde riviervervuiling, die de prooi van de krabben deed verdwijnen. De Chinese wolhandkrab zelf tolereert zwaar vervuilde wateren. De krabbenpopulaties in Nederland en het Verenigd Koninkrijk vertoonden gelijkaardige evoluties, maar in mindere mate dan deze in Duitsland. Door de recente verbetering van de rivierwaterkwaliteit zijn de krabben weer talrijk geworden in Europese rivieren.
Factoren die de verspreiding beïnvloeden
De vrij in het water levende (pelagische) larven kunnen met de stromingen meeliften, waardoor deze krab snel de kusten van Europa kon koloniseren [19]. De kanalen verzorgen de verspreiding naar de binnenwateren [7]. De Chinese wolhandkrabben kunnen ook over land migreren en koloniseren op deze manier andere rivierbekkens [20]. Mogelijk heeft scheepvaart de verdere verspreiding geholpen, aangezien de Chinese wolhandkrab zich tussen de aangroei op scheepsrompen - bijvoorbeeld in lege ‘schelpen’ van zeepokken - kan verstoppen [21].
Effecten of potentiële effecten en maatregelen
Foto: Karl Van Ginderdeuren
Deze krabben zijn generalistische alleseters of omnivoren en eten algen, viseieren, afval en verscheidene soorten ongewervelden waaronder wormen en schelpdieren [5][23]. Ze kunnen door hun agressieve vraatzucht een bedreiging vormen voor de lokale flora en fauna [20] en concurreren met inheemse en geïntroduceerde rivierkreeftjes voor dezelfde niche [10][20].
In zijn oorsprongsgebied (Azië) zijn Chinese wolhandkrabben dragers van de parasitaire platworm ‘oriental lung fluke’ Paragonimus westermani [9]. Indien de krabben bij consumptie onvoldoende gekookt worden bestaat het risico dat deze parasieten ook de mens infecteren. De kans dat deze parasiet in Noord-Europa problemen veroorzaakt (zoals long- of neurologische ziekten) is echter klein, omdat een noodzakelijke tussengastheer in zijn cyclus (een slakkensoort) hier niet voorkomt [21].
Pogingen om zo veel mogelijk juveniele krabben te vangen terwijl deze stroomopwaarts migreren bleken onvoldoende efficiënt [18].
Specifieke kenmerken
De Chinese wolhandkrab is eigenlijk geen echte mariene soort. Het is een zoetwatersoort die in de late zomer vanuit stromen, rivieren en kanalen naar estuaria trekt om er te broeden [5]. Soms komen exemplaren van deze soort zelfs uit het water om verder te trekken over land. Zo kunnen ze zich ook verspreiden van het ene naar het andere rivierbassin [20].Na de paring trekken de eierdragende wijfjes verder zeewaarts en blijven de ganse winter in diep water op de bodem van estuaria en kustwateren. Een wijfje kan 250 000 tot 1 000 000 eitjes dragen. Pas in de lente gaan ze terug naar het brakwater van estuaria, waar de eitjes ontluiken tot larven [5]. De in het water zwevende larven (planktonisch) blijven in het brakke water tot ze zich settelen en metamorfoseren tot kleine, juveniele krabbetjes. Deze trekken dan geleidelijk de rivier op naar het zoete water, waar ze hun levenscyclus voltooien. Niet alle individuen trekken de rivier op, sommige blijven ook het brakke water bewonen [23]. Na twee tot drie jaar zijn ze geslachtsrijp [1].
Chinese wolhandkrabben kunnen enorme afstanden afleggen. Men heeft ze al in Praag gevonden, ongeveer 750 kilometer stroomopwaarts in de Elbe. In China werden er exemplaren gerapporteerd op 1300 kilometer van de zee, in de rivier Yangtze Kiang [20].
Foto boven: Christophe Defrevre
Recent is er echter een andere exotische krab opgedoken in onze contreien, die ook behaarde scharen heeft: de penseelkrab Hemigrapsus takanoi. Deze soort wordt echter minder groot en heeft een vierkante carapax zonder stekel tussen de ogen [24].
Weetjes
Eten en... gegeten worden
Een spreekwoord zegt dat 'een Chinees alles eet wat vliegt, behalve een vliegtuig en alles eet dat poten heeft, behalve een tafel'...
In China wordt de Chinese wolhandkrab aanzien als een delicatesse, de soort wordt er dan ook al langer verkocht op markten. Voornamelijk de vrouwelijke geslachtsklieren of gonaden worden sterk geapprecieerd.Sinds kort echter beginnen ook de Europeanen de gastronomische geneugten van deze soort te ontdekken. Tot enkele jaren geleden was de Chinese wolhandkrab niet van commerciële betekenis maar werd het dier eerder als plaag gezien. Voor Nederlandse palingvissers blijkt deze krabbensoort nu een welgekomen extra bron van inkomsten, nu de palingbestanden in onze streken sterk achteruitgaan. Het gros van de gevangen wolhandkrabben wordt naar Italië en Tsjechië geëxporteerd. Veel vissers leveren tevens rechtstreeks aan Chinese restaurants in Nederland. Vooral de in Nederland wonende Chinezen en Thai doen de vraag naar wolhandkrabben stijgen. In 2003 was de opbrengst in Den Oever al 11 ton met een waarde van 36 000 euro, een jaar later 22 ton met een waarde van 83 600 euro [25]. In België is zo een officieel circuit (nog) niet voorhanden [26].
Doordat de Chinezen zoveel wolhandkrabben eten, vreest men voor overbevissing van de populatie in de Yangtse rivier. In China wordt de Chinese wolhandkrab nu massaal gekweekt voor lokale consumptie (500 000 ton in 2005; 1,14 miljard dollar per jaar) [7]. De krabben worden ook gebruikt als aas voor het vissen op paling, in de productie van vismeel, voor meststof in de landbouw en in cosmetica producten [21].
Hoe verwijzen naar deze pagina?
VLIZ Alien Species Consortium (2011). Chinese wolhandkrab – Eriocheir sinensis. Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ). Geraadpleegd op 25-11-2024. Beschikbaar op
http://www.vliz.be/wiki/Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria
Lector: Jan Soors
VLIZ Alien Species Consortium: http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170
Deze fiche (versie 2011) is ook als pdf beschikbaar op http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=210401
Geraadpleegde bronnen
- ↑ 1.0 1.1 1.2 Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "1a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "1a" defined multiple times with different content - ↑ 2.0 2.1 Hänfling, B.; Carvalho, G.R.; Brandl, R. (2002). mt-DNA sequences and possible invasion pathways of the Chinese mitten crab Mar. Ecol. Prog. Ser. 238: 307-310. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "2a" defined multiple times with different content - ↑ Lestage, J.A. (1935). La présence en Belgique du crabe chinois (Eriocheir sinensis H. Milne-Edwards) Ann. Soc. R. Zool. Bel. 66: 113-118. details
- ↑ 4.0 4.1 Wouters, K. (2002). On the distribution of alien non-marine and estuarine macro-crustaceans in Belgium Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72: 119-129. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "5a" defined multiple times with different content - ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Panning, A. (1939). The Chinese mitten crab Smithsonian Ann. Rep. 1938: 361-375. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "6a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "6a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "6a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "6a" defined multiple times with different content - ↑ 6.0 6.1 Herborg, L.-M.; Rushton, S.P.; Clare, A.S.; Bentley, M.G. (2003). Spread of the Chinese mitten crab (Eriocheir sinensis H. Milne Edwards) in Continental Europe: analysis of a historical data set Hydrobiologia 503: 21-28. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "8a" defined multiple times with different content - ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Herborg, L.-M.; Rushton, S.P.; Clare, A.S.; Bentley, M.G. (2005). The invasion of the Chinese mitten crab (Eriocheir sinensis) in the United Kingdom and its comparison to continental Europe Biological Invasions 7(6): 959-968. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "9a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "9a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "9a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "9a" defined multiple times with different content - ↑ Cuesta, J.A.; González-Ortegón, E.; Rodríguez, A.; Baldó, F.; Vilas, C.; Drake, P. (2006). The decapod crustacean community of the Guadalquivir Estuary (SW Spain): seasonal and inter-year changes in community structure Hydrobiologia 557(1): 85-95. details
- ↑ 9.0 9.1 9.2 Cabral, H.N.; Costa, M.J. (1999). On the occurrence of the Chinese mitten crab, Eriocheir sinensis, in Portugal (Decapoda, Brachyura) Crustaceana 72(1): 55-58. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "11a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "11a" defined multiple times with different content - ↑ 10.0 10.1 Petit, G. (1960). Le crabe chinois est parvenue en Méditerranée Vie Milieu 11: 133-136. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "12a" defined multiple times with different content - ↑ Galil, B.S.; Froglia, C.; Noël, P. (2002). CIESM atlas of exotic species in the Mediterranean: 2. Crustaceans: decapods and stomatopods. CIESM Publishers: Monaco. ISBN 92-990003-2-8. 192 pp. details
- ↑ Robbins, R.S.; Sakari, M.; Nezami Baluchi, S.; Clark, P.F. (2006). The occurrence of Eriocheir sinensis H. Milne Edwards, 1853 (Crustacea: Brachyura: Varunidae) from the Caspian Sea region, Iran Aquat. Invasions 1(1): 32-34. details
- ↑ Clark, P.F.; Rainbow, P.S.; Robbins, R.S.; Smith, B.; Yeomans, W.E.; Thomas, M.; Dobson, G. (1998). The alien Chinese mitten crab, Eriocheir sinensis (Crustacea : Decapoda : Brachyura), in the Thames catchment J. Mar. Biol. Ass. U.K. 78(4): 1215-1221. details
- ↑ Berger, V.J.; Naumov, A.D. (2002). Biological invasions in the White Sea, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 235-239. details
- ↑ Murina, V.V.; Antonovsky, A.G. (2001). Chinese crab, Eriocheir sinensis is an invader into the basin of the Sea of Azov Ehkol. Morya 55: 37-39. details
- ↑ Gomoiu, M.-T.; Alexandrov, B.; Shadrin, N.; Zaitsev, Y. (2002). The Black Sea: a recipient, donor and transit area for alien species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 341-350. details
- ↑ Cohen, A.N.; Carlton, J.T. (1997). Transoceanic transport mechanisms: the introduction of the Chinese mitten crab Eriocheir sinensis to California Pac. Sci. 51(1): 1-11. details
- ↑ 18.0 18.1 DAISIE (Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe); Drake, J.A. (2009). Handbook of alien species in Europe. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, 3. Springer: Dordrecht . ISBN 978-1-4020-8279-5. xxviii, 399 pp. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "26a" defined multiple times with different content - ↑ Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. details
- ↑ 20.0 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 Rainbow, P.; Robbins, R.; Clark, P. (2003). Alien invaders: Chinese mitten crabs in the Thames and spreading Biologist 50(5): 227-230. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "7a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "7a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "7a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "7a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "7a" defined multiple times with different content - ↑ 21.0 21.1 21.2 21.3 21.4 21.5 Global invasive species database (2009). Eriocheir sinensis. Available from: http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=38&fr=1&sts= [Accessed 15th October 2011]. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "21a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "21a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "21a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "21a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "21a" defined multiple times with different content - ↑ Rudnick, D.A.; Resh, V.H. (2002). A survey to examine the effects of the Chinese mitten crab on commercial fisheries in northern California IEP Newsletter 15(1): 19-21. details
- ↑ 23.0 23.1 23.2 Rudnick, D.A.; Halat, K.M.; Resh, V.H. (2000). Distribution, ecology and potential impacts of the Chinese mitten crab (Eriocheir sinensis) in San Francisco Bay. Technical Completion Reports, 206. University of California Water Resources Center: Riverside. ISBN 1-887192-12-3. 74 pp. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "22a" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "22a" defined multiple times with different content - ↑ Persoonlijke mededeling door Jan Soors 2011.
- ↑ De Vleet, Ecomare. Chinese wolhandkrab. online beschikbaar, geraadpleegd op 15-10-2007.
- ↑ Persoonlijke mededeling door Jan Breine 2007.
