Difference between revisions of "Nieuw-Zeelandse zeepok"
From Coastal Wiki
(→<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>) |
|||
| (54 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
| − | + | __NOTITLE__ | |
| − | + | {{Kader4|Naam=Nieuw-Zeelandse zeepok | |
| − | {{ | + | |Foto= <div style="padding:0.5em 0em 0em 0em"> |
| − | + | [[Image:Elminius_modestus.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: VLIZ (Decleer)</span></div> | |
| − | Oorspronkelijk kwam de Nieuw-Zeelandse zeepok ''Elminius modestus'' enkel voor in Australië en Azië. De soort kwam tijdens de tweede wereldoorlog echter naar Europa, vastgehecht op handels- en oorlogsschepen. In België werd deze zeepok voor het eerst waargenomen in 1950, vastgehecht aan de romp van een schip. De Nieuw-Zeelandse zeepok groeit snel en is bestand tegen wisselende zoutgehaltes en temperaturen en troebel water. Dit leidde ertoe dat dit nu de meest algemene zeepok langs onze kust is. | + | |abstract= |
| − | + | Oorspronkelijk kwam de Nieuw-Zeelandse zeepok ''Elminius modestus'' enkel voor in Australië en Azië. De soort kwam tijdens de tweede wereldoorlog echter naar Europa, vastgehecht op handels- en oorlogsschepen. In België werd deze zeepok voor het eerst waargenomen in 1950, vastgehecht aan de romp van een schip. De Nieuw-Zeelandse zeepok groeit snel en is bestand tegen wisselende zoutgehaltes en temperaturen en troebel water. Dit leidde ertoe dat dit nu de meest algemene zeepok langs onze kust is.}} | |
| − | + | {{kader3}} | |
| − | |||
| − | }} | ||
| − | |||
<P> | <P> | ||
<Br> | <Br> | ||
| − | |||
<Br> | <Br> | ||
<P> | <P> | ||
| − | |||
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>=== | ||
| − | [http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=106209 Elminius modestus, Darwin 1854] | + | [http://www.marinespecies.org/berms/aphia.php?p=taxdetails&id=106209 ''Elminius modestus'', Darwin 1854] |
<P> | <P> | ||
| Line 27: | Line 22: | ||
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>=== | ||
| − | Oorspronkelijk kwam de Nieuw-Zeelandse zeepok ''Elminius modestus'' enkel voor in Australië en Azië. De soort werd in Europa geïntroduceerd vanuit Australië of Nieuw-Zeeland. Momenteel kent de Nieuw-Zeelandse zeepok een wereldwijde verspreiding in tropische en gematigde zeeën | + | Oorspronkelijk kwam de Nieuw-Zeelandse zeepok ''Elminius modestus'' enkel voor in Australië en Azië. De soort werd in Europa geïntroduceerd vanuit Australië of Nieuw-Zeeland. Momenteel kent de Nieuw-Zeelandse zeepok een wereldwijde verspreiding in tropische en gematigde zeeën <ref name=one>Crisp, D.J. (1958). The spread of ''Elminius modestus'' Darwin in north-east Europe. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom 37: 483-520. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=27239 details]</ref><ref name=two>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.). (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough, UK. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details]</ref>. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
<P> | <P> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>=== | ||
| − | In België werd de Nieuw-Zeelandse zeepok voor de eerste keer waargenomen in 1950, vastgehecht aan de romp van een schip | + | In België werd de Nieuw-Zeelandse zeepok voor de eerste keer waargenomen in 1950, vastgehecht aan de romp van een schip <ref name=three>Leloup, E.; Lefevere, S. (1952). Sur la présence dans les eaux de la côte belge du cirripède, ''Elminius modestus'' Darwin, 1854, du copépode parasite, Mytilicola intestinalis Steuer, 1902, et du polychète, ''Mercierella enigmatica'' Fauvel, 1922. Med. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 28(48): 1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=20621 details]</ref>. De kans is echter heel reëel dat de Nieuw-Zeelandse zeepok al eerder in onze contreien vertoefde, maar pas later werd opgemerkt <ref name=four>Kerckhof, F. (2002). Barnacles (Cirripedia, Balanomorpha) in Belgian waters, an overview of the species and recent evolutions, with emphasis on exotic species. Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72(Suppl.): 93-104. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=66768 details]</ref>. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 44: | Line 36: | ||
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>=== | ||
| − | Momenteel is de Nieuw-Zeelandse zeepok de meest algemene zeepok langs de Belgische kust. De soort kan aangetroffen worden op allerlei harde ondergronden, waar | + | Momenteel is de Nieuw-Zeelandse zeepok de meest algemene zeepok langs de Belgische kust. De soort kan aangetroffen worden op allerlei harde ondergronden, waar hij in competitie treedt met andere soorten voor ruimte. Ook op de boeien voor de kust is deze zeepok goed vertegenwoordigd <ref name=four> </ref><ref name=five>Kerckhof, F.; Cattrijsse, A. (2001). Exotic Cirripedia (Balanomorpha) from buoys off the Belgian coast. Senckenbergiana marit. 31: 245-254. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=25318 details]</ref>. De Nieuw-Zeelandse zeepok komt voor van het hoog intertidaal (hoog op het strand) tot ver in zee. De dieptegrens werd op ongeveer vijf meter onder het gemiddelde waterniveau bij laagtij vastgesteld <ref name=one> </ref>, al worden nu en dan exemplaren waargenomen op grotere diepten. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 50: | Line 42: | ||
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>=== | ||
| + | <div style="float:left;width:240pt;padding:0.4em 1em 0.4em 0em">[[Image:EMF.jpg|caption|left|320px|]] | ||
| + | <div style="text-align: left;font-size:80%">Foto: Marco Faasse (<span class="plainlinks">[http://www.acteon.nl/ www.acteon.nl]</span>) </div></div> | ||
| − | De Nieuw-Zeelandse zeepok werd in Europa voor het eerst aangetroffen in 1945, in de haven van Chichester (Hampshire, Engeland), maar zou waarschijnlijk al geïntroduceerd zijn tussen 1940 en 1943 | + | De Nieuw-Zeelandse zeepok werd in Europa voor het eerst aangetroffen in 1945, in de haven van Chichester (Hampshire, Engeland), maar zou waarschijnlijk al geïntroduceerd zijn tussen 1940 en 1943 <ref name=six>Bishop, M.H.W. (1947). Establishment of an immigrant barnacle in British coastal waters. Nature (Lond.) 159 (4041): 501-502. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120621 details]</ref>. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vormde deze soort een ware aangroeipest op handels- en oorlogsschepen <ref name=one> </ref>. Er zijn rapporten beschikbaar over de verspreidingspatronen van de Nieuw-Zeelandse zeepok rond de kusten van Groot-Brittannië <ref name=one> </ref>: tussen 1940 en 1960 verspreidde deze zeepok zich van Southampton tot aan de grens van Schotland en van de haven van Chichester tot aan de Shetlandeilanden. Deze verspreiding duurde 38 jaar en dat lijkt voor ons misschien lang, maar dergelijke verspreidingssnelheden zijn voor inheemse soorten zelden of nooit gezien. Nu is de Nieuw-Zeelandse zeepok een algemene soort langs grote delen van de kustlijn van de Britse eilanden.<P> |
| − | Behalve in Groot-Brittannië komt de soort ook voor langs de Atlantische kusten van Europa: van Duitsland over Nederland, België, Frankrijk tot in Spanje (tot Gibraltar) en Portugal | + | Behalve in Groot-Brittannië komt de soort ook voor langs de Atlantische kusten van Europa: van Duitsland over Nederland, België, Frankrijk tot in Spanje (tot Gibraltar) en Portugal <ref name=one> </ref><ref name=seven>Barnes, H.B.; Barnes, M. (1968). ''Elminius modestus'' Darwin, a recent extension of the distribution and its present status on the southern part of the French Atlantic coast. Cah. Biol. Mar. 9(3): 261-268. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=58478 details]</ref>. In de Middellandse Zee zijn nog geen blijvende populaties aangetroffen. <P> |
| − | In Nederland werd deze zeepok voor het eerst waargenomen in 1946 te Wassenaar (provincie Zuid-Holland) | + | In Nederland werd deze zeepok voor het eerst waargenomen in 1946 te Wassenaar (provincie Zuid-Holland) <ref name=eight>Boschma, H. (1948). ''Elminius modestus'' in The Netherlands. Nature (Lond.) 161 (4089): 403-404. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=119232 details]</ref><ref name=nine>Leenhouts, P. (1948). De vondsten van ''Elminius modestus'' in Nederland. Het Zeepaard 8(3-4): 26-27. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=113835 details]</ref>, en waarschijnlijk had de soort zich omstreeks 1945 eerst gevestigd ter hoogte van de Hoek van Holland. Al in 1951 had deze exoot nagenoeg de volledige Nederlandse kustlijn bevolkt en daar is sindsdien geen verandering in gekomen <ref name=ten>Den Hartog, K. (1953). ''Elminius modestus'' in 1952. Het Zeepaard 13(1): 12-13. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114313 details]</ref><ref name=eleven>Den Hartog, C. (1955). Sublitorale vondsten van ''Elminius modestus''. Het Zeepaard 15(6): 83-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114441 details]</ref><ref name=twelve>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details]</ref>.<P> |
| − | Zowel in Duitsland, Denemarken als in Nederland wordt de soort als invasief getypeerd | + | Zowel in Duitsland, Denemarken als in Nederland wordt de soort als invasief getypeerd <ref name=thirteen>ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=111237 details]</ref>. |
<P> | <P> | ||
| Line 62: | Line 56: | ||
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>=== | ||
| − | Doordat de Nieuw-Zeelandse zeepok zich vasthecht op een harde ondergrond, behoort deze soort tot de aangroeigemeenschap. Meer dan waarschijnlijk raakte | + | Doordat de Nieuw-Zeelandse zeepok zich vasthecht op een harde ondergrond, behoort deze soort tot de aangroeigemeenschap. Meer dan waarschijnlijk raakte de zeepok tot bij ons via vasthechting op een scheepsromp. Een andere mogelijkheid is dat de soort als larve werd vervoerd via het ballastwater van schepen <ref name=one> </ref><ref name=two> </ref><ref name=six> </ref>. |
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 69: | Line 63: | ||
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== | ||
| − | De Nieuw-Zeelandse zeepok groeit snel en is bestand tegen een laag zoutgehalte en | + | De Nieuw-Zeelandse zeepok groeit snel en is bestand tegen een laag zoutgehalte en troebel water. De soort kan als volwassene overleven in volle zee en in bijna zoet water <ref name=four> </ref>. Verder kent deze zeepok een brede temperatuursgradiënt: ze is beter bestand tegen koudere watertemperaturen dan de Europese zeepoksoort ''Chthamalus'' spp. en kan beter gedijen in warmere watertemperaturen - tot meer dan 20 °C - dan de zeepokken die tot de groep ''Balanus'' behoren. <P> |
| − | De initiële groeisnelheid is snel. Zo kan de Nieuw-Zeelandse zeepok al na acht weken volwassen afmetingen (6-7 millimeter) bereiken en wordt deze soort reeds geslachtsrijpheid tijdens | + | |
| + | De initiële groeisnelheid is snel. Zo kan de Nieuw-Zeelandse zeepok al na acht weken volwassen afmetingen (6-7 millimeter) bereiken en wordt deze soort reeds geslachtsrijpheid tijdens het eerste levensjaar. Deze zeepokken kunnen - wanneer de temperatuur hoog genoeg is - meerdere broedsels per jaar produceren. De inheemse gewone zeepok ''Semibalanus balanoides'', werpt slechts één maal per jaar broed af <ref name=one> </ref>. Door het voortbrengen van meerdere broedsels per jaar, kan de Nieuw-Zeelandse zeepok later op het jaar lege plekken - die bijvoorbeeld ontstaan na het schuren van een boot tegen de kade - succesvol koloniseren <ref name=five> </ref>. De Nieuw-Zeelandse zeepok kan over de gehele breedte van de getijdenzone gevonden worden, gaande van de sublittorale zone - dit is de zone die permanent onder water staat en dus niet droog komt te liggen bij laagtij - tot hoog op het strand. | ||
Al deze kenmerken maken van de Nieuw-Zeelandse zeepok een efficiënte ‘indringer’. | Al deze kenmerken maken van de Nieuw-Zeelandse zeepok een efficiënte ‘indringer’. | ||
<P> | <P> | ||
| Line 79: | Line 74: | ||
De Nieuw-Zeelandse zeepok heeft harde substraten nodig om zich te vestigen. Voorbeelden daarvan zijn mossel- en oesterbedden, scheepsrompen, haveninfrastructuur... | De Nieuw-Zeelandse zeepok heeft harde substraten nodig om zich te vestigen. Voorbeelden daarvan zijn mossel- en oesterbedden, scheepsrompen, haveninfrastructuur... | ||
| − | De laatste decennia nam het transoceanische scheepvaartverkeer sterk toe en dit | + | <div style="float:right;width:195pt;padding:0.4em 1em 0.4em 0.5em">[[Image:Elminius modestus2.jpg|caption|right|260px|]] <div style="text-align: right;font-size:80%">Foto: Ashley Cottrell</div></div> |
| − | Lokaal kan de soort op zelfstandige wijze zijn leefgebied uitbreiden door het transport van larven in zeestromingen, | + | De laatste decennia nam het transoceanische scheepvaartverkeer sterk toe en dit - in combinatie met een verkorte vaartijd door het sneller worden van de schepen - leidt ertoe dat de aangroeiorganismen en de organismen in het ballastwater een veel hogere overlevingskans hebben <ref name=one> </ref><ref name=two> </ref>.<P> |
| − | De uitbreiding naar nog meer noordelijk gelegen kusten zoals de Scandinavische kusten wordt belet door koudere watertemperaturen. Anderzijds beschreven wetenschappers dan weer hoe de Nieuw-Zeelandse zeepok tijdens de warme zomer van 1959 | + | |
| + | Lokaal kan de soort op zelfstandige wijze zijn leefgebied uitbreiden door het transport van larven in zeestromingen, waarmee soms wel tot 70 kilometer per jaar overbrugd kan worden <ref name=one> </ref>. <P> | ||
| + | |||
| + | De uitbreiding naar nog meer noordelijk gelegen kusten zoals de Scandinavische kusten wordt belet door koudere watertemperaturen. Anderzijds beschreven wetenschappers dan weer hoe de Nieuw-Zeelandse zeepok tijdens de warme zomer van 1959 haar areaal noordwaarts kon uitbreiden <ref name=seven> </ref>. Tijdens een warme zomer is er vaak meer fytoplanktonbloei, waardoor de pokken meer voedsel kunnen opnemen en dus sneller kunnen groeien en zich voortplanten <ref name=one> </ref>. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 88: | Line 86: | ||
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | ||
| − | De Nieuw-Zeelandse zeepok is een invasieve soort. | + | De Nieuw-Zeelandse zeepok is een invasieve soort. Deze zeepok concurreert met onder andere inheemse zeepoksoorten, oesters en mosselen voor voedsel en beschikbare ruimte en kan daardoor een bedreiging kan vormen voor de lokale, inheemse fauna. In noordelijke streken treedt concurrentie op met de gewone zeepok ''Semibalanus balanoides'', terwijl dit in Zuid-Europa met de zeepoksoort ''Chthamalus'' spp. is. De gewone zeepok is op sommige plaatsen na het verschijnen van haar Nieuw-Zeelandse neef nagenoeg volledig verdwenen. In onze contreien verdringt de nieuwkomer langzaamaan de inheemse zeepok ''Semibalanus balanoides''. Dit is een duidelijk voorbeeld van een verandering in de aanwezige faunagemeenschap, na de introductie van een exoot <ref name=two> </ref><ref name=three> </ref><ref name=twelve> </ref>.<P> |
| − | |||
| + | Binnen de scheepvaartwereld is de Nieuw-Zeelandse zeepok ook bekend. De soort is namelijk een vast lid van de aangroeigemeenschap en kan hierdoor voor economische problemen zorgen. Zo ondervinden schepen een minder efficiënt gebruik van brandstof en brengt de aangroei ook verhoogde onderhoudskosten met zich mee. Vasthechting van zeepokken kan opgelost worden door de romp te reinigen en kan vermeden worden door behandeling met een aangroeiwerende verf, wat echter een dure onderneming is <ref> Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details]</ref>. Bovendien brengen vele van deze verven schade toe aan het ecosysteem. Sommige verven blijven ook schade veroorzaken hoewel ze uit circulatie genomen werden. Zo ook tributyltin ([[TBT]]), waarvan het gebruik al sinds 2003 verboden werd <ref>Coastalwiki.org Antifouling paints. [http://www.coastalwiki.org/coastalwiki/Antifouling_paints online beschikbaar], geraadpleegd op 22-09-2011. </ref>. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 96: | Line 94: | ||
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>=== | ||
| − | + | <div style="float:left;width:200pt;padding:0.4em 1em 0.4em 0.5em">[[Image:EMF2.jpg|caption|left|265px|]] | |
| + | <div style="text-align: left;font-size:80%">Foto: Catharina Philippart</div></div> | ||
| + | |||
| + | Bijzonder aan deze soort is dat het huisje maar uit vier kalkplaten (in plaats van zes bij onze andere pokken) plus de twee afdekplaten bestaat. Verder kan de Nieuw-Zeelandse zeepok best omschreven worden als een kleine, laag kegelvormige zeepok van 0,5 tot 1 centimeter in doorsnede. Solitaire exemplaren hebben een stervorm. De jonge exemplaren zijn bijna doorschijnend grijswit en hebben gladde zijkanten met plooien, terwijl oudere dieren bruingrijs zijn en opvallend grove en vertikaal geribbelde zijkanten hebben. De opening in het midden is relatief groot en ruitvormig. De afdekplaten hebben een grijsachtige tint <ref name=southward2008> Southward, A.J. (2008). Barnacles: keys and notes for the identification of British species. Synopses of the British fauna (new series), 57. Field Studies Council: Shrewsbury, UK. ISBN 978-1-85153-270-4. viii, 140 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=119980 details]</ref><ref name=huwae1985> Huwae, P.H.M. (1985). De Rankpotigen (Crustacea - Cirripedia) van de Nederlandse kust. Tabellenserie van de Strandwerkgemeenschap (SWG), 28. JNM/KNNV/ACJN: Leiden. 44 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197223 details] </ref>.<P> | ||
| + | |||
| + | Deze zeepok kan een echte plaag voor mossel- en oesterkwekers vormen: ze bedekken de oester- en mosselschelpen, waardoor de groei van deze weekdieren vertraagt. Bovendien treden deze niet-inheemse zeepok en de weekdieren in competitie met elkaar voor plaats <ref name=three> </ref><ref name=fourteen>Polk, P. (1976). Nog iets over zeepokken. Tuimelaar 3(1): 6-7. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70536 details]</ref>.<P> | ||
| + | De Nieuw-Zeelandse zeepok doet aan suspensievoeding door middel van een uitstulpbaar cirrusapparaat <ref name=fifteeen>Labarbera, M. (1984). Feeding currents and particle capture mechanisms in suspension feeding animals. Am. Zool. 24: 71-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120624 details]</ref>, wat min of meer doet denken aan een zeefje waarmee ze door het water slaan. Voedseldeeltjes die in de waterkolom aanwezig zijn blijven hierin kleven en worden zo opgenomen. De slagfrequentie waarmee de Nieuw-Zeelandse zeepok met dit cirrusapparaat door het water slaat, ligt veel hoger (tot 18 keer per 10 seconden) dan bij inheemse soorten (5-10 keer per 10 seconden) <ref name=one> </ref>, wat deze zeepok opnieuw een voordeel oplevert. | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
| Line 104: | Line 108: | ||
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>=== | ===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>=== | ||
| − | ====<span style="color:#00787A">'' | + | ====<span style="color:#00787A">''De kleinste maat…''</span>==== |
| − | + | Niemand minder dan Charles Darwin bestudeerde de Nieuw-Zeelandse zeepok in de zuiderse wateren van Australië, tijdens zijn reis met het schip de Beagle. Darwin beschreef deze soort voor het eerst in 1854, vandaar dat de volledige wetenschappelijke naam “''Elminius modestus'', Darwin 1854” luidt.<P> | |
| − | + | ''Elminius'' komt waarschijnlijk van het Latijnse woord ‘minimus’, wat ‘kleinste’ of ‘smalste’ betekent. ''Modestus'' is een Latijnse woord, wat ‘maat’ betekent. Anderzijds zou ''modestus'' ook kunnen afgeleid zijn van het Engelse woord ‘modest’, wat staat voor bescheiden, onopvallend. | |
| + | <P> | ||
| + | <BR> | ||
| + | <P> | ||
| + | ===<span style="color:#00787A">Hoe verwijzen naar deze pagina?</span>=== | ||
| + | {{Kader5| | ||
| + | SoortnaamNL=Nieuw-Zeelandse zeepok | | ||
| + | SoortnaamLt=Elminius modestus| | ||
| + | Naamlector=Francis Kerckhof| | ||
| + | refid=210399}} | ||
<P> | <P> | ||
<BR> | <BR> | ||
Latest revision as of 11:13, 26 January 2012
Warning: Deze pagina wordt niet langer bijgewerkt. Meer recente info is te vinden op http://www.vliz.be/niet-inheemse-soorten
|
Nieuw-Zeelandse zeepok
Oorspronkelijk kwam de Nieuw-Zeelandse zeepok Elminius modestus enkel voor in Australië en Azië. De soort kwam tijdens de tweede wereldoorlog echter naar Europa, vastgehecht op handels- en oorlogsschepen. In België werd deze zeepok voor het eerst waargenomen in 1950, vastgehecht aan de romp van een schip. De Nieuw-Zeelandse zeepok groeit snel en is bestand tegen wisselende zoutgehaltes en temperaturen en troebel water. Dit leidde ertoe dat dit nu de meest algemene zeepok langs onze kust is.
 |
Wetenschappelijke naam
Elminius modestus, Darwin 1854
Oorspronkelijke verspreiding
Oorspronkelijk kwam de Nieuw-Zeelandse zeepok Elminius modestus enkel voor in Australië en Azië. De soort werd in Europa geïntroduceerd vanuit Australië of Nieuw-Zeeland. Momenteel kent de Nieuw-Zeelandse zeepok een wereldwijde verspreiding in tropische en gematigde zeeën [1][2].
Eerste waarneming in België
In België werd de Nieuw-Zeelandse zeepok voor de eerste keer waargenomen in 1950, vastgehecht aan de romp van een schip [3]. De kans is echter heel reëel dat de Nieuw-Zeelandse zeepok al eerder in onze contreien vertoefde, maar pas later werd opgemerkt [4].
Verspreiding in België
Momenteel is de Nieuw-Zeelandse zeepok de meest algemene zeepok langs de Belgische kust. De soort kan aangetroffen worden op allerlei harde ondergronden, waar hij in competitie treedt met andere soorten voor ruimte. Ook op de boeien voor de kust is deze zeepok goed vertegenwoordigd [4][5]. De Nieuw-Zeelandse zeepok komt voor van het hoog intertidaal (hoog op het strand) tot ver in zee. De dieptegrens werd op ongeveer vijf meter onder het gemiddelde waterniveau bij laagtij vastgesteld [1], al worden nu en dan exemplaren waargenomen op grotere diepten.
Verspreiding in onze buurlanden
Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)
Behalve in Groot-Brittannië komt de soort ook voor langs de Atlantische kusten van Europa: van Duitsland over Nederland, België, Frankrijk tot in Spanje (tot Gibraltar) en Portugal [1][7]. In de Middellandse Zee zijn nog geen blijvende populaties aangetroffen.
In Nederland werd deze zeepok voor het eerst waargenomen in 1946 te Wassenaar (provincie Zuid-Holland) [8][9], en waarschijnlijk had de soort zich omstreeks 1945 eerst gevestigd ter hoogte van de Hoek van Holland. Al in 1951 had deze exoot nagenoeg de volledige Nederlandse kustlijn bevolkt en daar is sindsdien geen verandering in gekomen [10][11][12].
Zowel in Duitsland, Denemarken als in Nederland wordt de soort als invasief getypeerd [13].
Wijze van introductie
Doordat de Nieuw-Zeelandse zeepok zich vasthecht op een harde ondergrond, behoort deze soort tot de aangroeigemeenschap. Meer dan waarschijnlijk raakte de zeepok tot bij ons via vasthechting op een scheepsromp. Een andere mogelijkheid is dat de soort als larve werd vervoerd via het ballastwater van schepen [1][2][6].
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien
De Nieuw-Zeelandse zeepok groeit snel en is bestand tegen een laag zoutgehalte en troebel water. De soort kan als volwassene overleven in volle zee en in bijna zoet water [4]. Verder kent deze zeepok een brede temperatuursgradiënt: ze is beter bestand tegen koudere watertemperaturen dan de Europese zeepoksoort Chthamalus spp. en kan beter gedijen in warmere watertemperaturen - tot meer dan 20 °C - dan de zeepokken die tot de groep Balanus behoren.De initiële groeisnelheid is snel. Zo kan de Nieuw-Zeelandse zeepok al na acht weken volwassen afmetingen (6-7 millimeter) bereiken en wordt deze soort reeds geslachtsrijpheid tijdens het eerste levensjaar. Deze zeepokken kunnen - wanneer de temperatuur hoog genoeg is - meerdere broedsels per jaar produceren. De inheemse gewone zeepok Semibalanus balanoides, werpt slechts één maal per jaar broed af [1]. Door het voortbrengen van meerdere broedsels per jaar, kan de Nieuw-Zeelandse zeepok later op het jaar lege plekken - die bijvoorbeeld ontstaan na het schuren van een boot tegen de kade - succesvol koloniseren [5]. De Nieuw-Zeelandse zeepok kan over de gehele breedte van de getijdenzone gevonden worden, gaande van de sublittorale zone - dit is de zone die permanent onder water staat en dus niet droog komt te liggen bij laagtij - tot hoog op het strand. Al deze kenmerken maken van de Nieuw-Zeelandse zeepok een efficiënte ‘indringer’.
Factoren die de verspreiding beïnvloeden
De Nieuw-Zeelandse zeepok heeft harde substraten nodig om zich te vestigen. Voorbeelden daarvan zijn mossel- en oesterbedden, scheepsrompen, haveninfrastructuur...
Foto: Ashley Cottrell
Lokaal kan de soort op zelfstandige wijze zijn leefgebied uitbreiden door het transport van larven in zeestromingen, waarmee soms wel tot 70 kilometer per jaar overbrugd kan worden [1].
De uitbreiding naar nog meer noordelijk gelegen kusten zoals de Scandinavische kusten wordt belet door koudere watertemperaturen. Anderzijds beschreven wetenschappers dan weer hoe de Nieuw-Zeelandse zeepok tijdens de warme zomer van 1959 haar areaal noordwaarts kon uitbreiden [7]. Tijdens een warme zomer is er vaak meer fytoplanktonbloei, waardoor de pokken meer voedsel kunnen opnemen en dus sneller kunnen groeien en zich voortplanten [1].
Effecten of potentiële effecten en maatregelen
De Nieuw-Zeelandse zeepok is een invasieve soort. Deze zeepok concurreert met onder andere inheemse zeepoksoorten, oesters en mosselen voor voedsel en beschikbare ruimte en kan daardoor een bedreiging kan vormen voor de lokale, inheemse fauna. In noordelijke streken treedt concurrentie op met de gewone zeepok Semibalanus balanoides, terwijl dit in Zuid-Europa met de zeepoksoort Chthamalus spp. is. De gewone zeepok is op sommige plaatsen na het verschijnen van haar Nieuw-Zeelandse neef nagenoeg volledig verdwenen. In onze contreien verdringt de nieuwkomer langzaamaan de inheemse zeepok Semibalanus balanoides. Dit is een duidelijk voorbeeld van een verandering in de aanwezige faunagemeenschap, na de introductie van een exoot [2][3][12].Binnen de scheepvaartwereld is de Nieuw-Zeelandse zeepok ook bekend. De soort is namelijk een vast lid van de aangroeigemeenschap en kan hierdoor voor economische problemen zorgen. Zo ondervinden schepen een minder efficiënt gebruik van brandstof en brengt de aangroei ook verhoogde onderhoudskosten met zich mee. Vasthechting van zeepokken kan opgelost worden door de romp te reinigen en kan vermeden worden door behandeling met een aangroeiwerende verf, wat echter een dure onderneming is [14]. Bovendien brengen vele van deze verven schade toe aan het ecosysteem. Sommige verven blijven ook schade veroorzaken hoewel ze uit circulatie genomen werden. Zo ook tributyltin (TBT), waarvan het gebruik al sinds 2003 verboden werd [15].
Specifieke kenmerken
Foto: Catharina Philippart
Deze zeepok kan een echte plaag voor mossel- en oesterkwekers vormen: ze bedekken de oester- en mosselschelpen, waardoor de groei van deze weekdieren vertraagt. Bovendien treden deze niet-inheemse zeepok en de weekdieren in competitie met elkaar voor plaats [3][18].
De Nieuw-Zeelandse zeepok doet aan suspensievoeding door middel van een uitstulpbaar cirrusapparaat [19], wat min of meer doet denken aan een zeefje waarmee ze door het water slaan. Voedseldeeltjes die in de waterkolom aanwezig zijn blijven hierin kleven en worden zo opgenomen. De slagfrequentie waarmee de Nieuw-Zeelandse zeepok met dit cirrusapparaat door het water slaat, ligt veel hoger (tot 18 keer per 10 seconden) dan bij inheemse soorten (5-10 keer per 10 seconden) [1], wat deze zeepok opnieuw een voordeel oplevert.
Weetjes
De kleinste maat…
Niemand minder dan Charles Darwin bestudeerde de Nieuw-Zeelandse zeepok in de zuiderse wateren van Australië, tijdens zijn reis met het schip de Beagle. Darwin beschreef deze soort voor het eerst in 1854, vandaar dat de volledige wetenschappelijke naam “Elminius modestus, Darwin 1854” luidt.Elminius komt waarschijnlijk van het Latijnse woord ‘minimus’, wat ‘kleinste’ of ‘smalste’ betekent. Modestus is een Latijnse woord, wat ‘maat’ betekent. Anderzijds zou modestus ook kunnen afgeleid zijn van het Engelse woord ‘modest’, wat staat voor bescheiden, onopvallend.
Hoe verwijzen naar deze pagina?
VLIZ Alien Species Consortium (2011). Nieuw-Zeelandse zeepok – Elminius modestus. Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ). Geraadpleegd op 25-11-2024. Beschikbaar op
http://www.vliz.be/wiki/Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria
Lector: Francis Kerckhof
VLIZ Alien Species Consortium: http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170
Deze fiche (versie 2011) is ook als pdf beschikbaar op http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=210399
Geraadpleegde bronnen
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 Crisp, D.J. (1958). The spread of Elminius modestus Darwin in north-east Europe. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom 37: 483-520. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "one" defined multiple times with different content - ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.). (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough, UK. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "two" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "two" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "two" defined multiple times with different content - ↑ 3.0 3.1 3.2 Leloup, E.; Lefevere, S. (1952). Sur la présence dans les eaux de la côte belge du cirripède, Elminius modestus Darwin, 1854, du copépode parasite, Mytilicola intestinalis Steuer, 1902, et du polychète, Mercierella enigmatica Fauvel, 1922. Med. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 28(48): 1-12. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "three" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "three" defined multiple times with different content - ↑ 4.0 4.1 4.2 Kerckhof, F. (2002). Barnacles (Cirripedia, Balanomorpha) in Belgian waters, an overview of the species and recent evolutions, with emphasis on exotic species. Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72(Suppl.): 93-104. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "four" defined multiple times with different content Cite error: Invalid<ref>tag; name "four" defined multiple times with different content - ↑ 5.0 5.1 Kerckhof, F.; Cattrijsse, A. (2001). Exotic Cirripedia (Balanomorpha) from buoys off the Belgian coast. Senckenbergiana marit. 31: 245-254. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "five" defined multiple times with different content - ↑ 6.0 6.1 Bishop, M.H.W. (1947). Establishment of an immigrant barnacle in British coastal waters. Nature (Lond.) 159 (4041): 501-502. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "six" defined multiple times with different content - ↑ 7.0 7.1 Barnes, H.B.; Barnes, M. (1968). Elminius modestus Darwin, a recent extension of the distribution and its present status on the southern part of the French Atlantic coast. Cah. Biol. Mar. 9(3): 261-268. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "seven" defined multiple times with different content - ↑ Boschma, H. (1948). Elminius modestus in The Netherlands. Nature (Lond.) 161 (4089): 403-404. details
- ↑ Leenhouts, P. (1948). De vondsten van Elminius modestus in Nederland. Het Zeepaard 8(3-4): 26-27. details
- ↑ Den Hartog, K. (1953). Elminius modestus in 1952. Het Zeepaard 13(1): 12-13. details
- ↑ Den Hartog, C. (1955). Sublitorale vondsten van Elminius modestus. Het Zeepaard 15(6): 83-84. details
- ↑ 12.0 12.1 Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. details Cite error: Invalid
<ref>tag; name "twelve" defined multiple times with different content - ↑ ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. details
- ↑ Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. details
- ↑ Coastalwiki.org Antifouling paints. online beschikbaar, geraadpleegd op 22-09-2011.
- ↑ Southward, A.J. (2008). Barnacles: keys and notes for the identification of British species. Synopses of the British fauna (new series), 57. Field Studies Council: Shrewsbury, UK. ISBN 978-1-85153-270-4. viii, 140 pp. details
- ↑ Huwae, P.H.M. (1985). De Rankpotigen (Crustacea - Cirripedia) van de Nederlandse kust. Tabellenserie van de Strandwerkgemeenschap (SWG), 28. JNM/KNNV/ACJN: Leiden. 44 pp. details
- ↑ Polk, P. (1976). Nog iets over zeepokken. Tuimelaar 3(1): 6-7. details
- ↑ Labarbera, M. (1984). Feeding currents and particle capture mechanisms in suspension feeding animals. Am. Zool. 24: 71-84. details
