|
|
| Line 1: |
Line 1: |
| | {{Revision}} | | {{Revision}} |
| | | | |
| − | {{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">''Odontella sinensis''</span> | + | {{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Amerikaanse strandschelp</span> |
| − | |abstract= [[Image: odentella_sinensis.jpg|left| 200px|<div style="text-align: center;"> </div>]] | + | |abstract= [[Image: Haliclona xena1.jpg|left| 230px|<div style="text-align: center;"> </div>]] |
| − | De planktonische diatomee ''Odontella sinensis'' kwam vroeger enkel voor in de Indo-Pacifische regio, maar maakte in het begin van de 20ste eeuw de overtocht naar Europa. Meer dan waarschijnlijk gebeurde deze verplaatsing via ballastwater in schepen. Nadien kon het leefgebied lokaal verder uitbreiden via transport met de heersende zeestromingen. Dit kiezelwier verspreidde zich op minder dan tien jaar over de Europese wateren. Het werd al in 1904 voor het eerst aan de Belgische kust opgemerkt. Het is ondertussen een algemene soort diatomee, die een vaste plaats inneemt in het mariene plantaardig plankton. <P> | + | TEKST |
| | + | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| − | :Foto: Mona Hoppenrath | + | :Foto: NAAM |
| | }} | | }} |
| | + | |
| | <P> | | <P> |
| | <Br> | | <Br> |
| Line 18: |
Line 20: |
| | | | |
| | | | |
| − | [http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=149095 ''Odontella sinensis (Greville)'' Grunow, 1884 ] | + | [http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=132883 ''Haliclona (Soestella) xena'' De Weerdt 1986] |
| | | | |
| | <P> | | <P> |
| Line 26: |
Line 28: |
| | ===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>=== |
| | | | |
| − | Dit kiezelwier komt oorspronkelijk uit de Chinese wateren (Boalch & Harbour 1977),maar ook de Rode Zee en de Indische Oceaan worden genoemd als gebied van oorsprong (Ostenfeld 1908<ref name=ostenfeld1908>Ostenfeld, C.H. (1908). On the immigration of ''Biddulphia sinensis'' Grev. and its occurrence in the North Sea during 1903-1907 and on its use for the study of the direction and rate of flow of the currents. Meddelelser fra Kommissionen for Danmarks Fiskeri- og Havundersøgelser : serie Plankton 1(6): 1-44, 4 plates. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39929 details] </ref>).
| + | TEKST |
| − | De exoot behoort tot het plantaardig plankton en leeft in de bovenste lagen van de waterkolom, daar waar voldoende licht doordringt om aan fotosynthese te kunnen doen (het proces om met behulp van zonlicht en zuurstof energie aan te maken en CO2 te produceren). Odontella sinensis is een soort die zowel in open zee, in de kustwateren als in het brakke water gedijt (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009>Gollasch, S. (2009). ''Odontella sinensis'' (Greville) Grunow, Chinese diatom (Eupoodiscaeae, Bacillariophyta), in: DAISIE (Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe) (2009). Handbook of alien species in Europe. Invading nature - Springer series in invasion ecology, 3: pp. 288. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=135024 details] </ref>.
| |
| | | | |
| | <P> | | <P> |
| Line 33: |
Line 34: |
| | <P> | | <P> |
| | | | |
| | + | [[Image:haliclona_xena2.jpg|thumb|right|200px| <div style="text-align: center;"> |
| | + | Foto: Bruno Van Bogaert </div>]] |
| | | | |
| | ===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>=== |
| | | | |
| − | De eerste waarneming in de Belgische kustwateren dateert van november 1904. Het kiezelwier werd in deze maand op 4 verschillende stations waargenomen. De hoogste abundantie vond men in open water op ongeveer 15 km voor de kust van Wenduine. Ook de 3 andere waarnemingen vonden in de open zee plaats (Ostenfeld 1908)<ref name=ostenfeld1908> </ref>.
| + | TEKST |
| | + | |
| | <P> | | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| Line 43: |
Line 47: |
| | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>=== |
| | | | |
| − | Na de eerste waarneming in 1904, wordt dit kiezelwier in 1906 gesignaleerd in Nieuwpoort en in Zandvliet, en in 1909 ter hoogte van de zandbank Wandelaar (gelegen in de Noordzee tussen Wenduine en Zeebrugge) (Kufferath 1952)<ref name=kufferath1952>Kufferath, H. (1952). Recherches sur le plancton de la mer flamande (mer du Nord méridionale): 2. Biddulphiææ, Proteomyxa, Rhizomastigina, Heliozoa, Amœbina. Med. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 26(10): 1-39, 37 fig. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=20625 details] </ref>. Verder werd de soort tussen 1921 en 1955 gesignaleerd ter hoogte van de zandbank Westhinder (gelegen in de Noordzee ongeveer tussen Oostende en Nieuwpoort). Ook in de haven van Oostende werd dit kiezelwier in 1953 en 1954 aangetroffen (Van Meel 1964), en nog eens in 1959 (Kufferath 1952)<ref name=kufferath1952> </ref>. Ondertussen wordt deze soort beschouwd als een gevestigde soort van België (ICES 2006)<ref name=ices>ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, CM 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=111237 details] </ref>. Ondanks het ontbreken van recente meldingen van de soort voor de Belgische kust, kan men er, omwille van zijn distributie in de Noordzee en het Engelse kanaal van uitgaan dat hij ook voor de Belgische kust nog steeds voorkomt (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>.
| + | TEKST |
| | + | |
| | <P> | | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| − |
| |
| | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>=== |
| | | | |
| − | De soort wordt als gevestigd beschouwd aan de Atlantische kust, vanaf Normandië (Frankrijk) tot centraal Noorwegen, inclusief in de Noordzee en de Baltische Zee (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. De vroegste waarneming in de Noordzee dateert van 1903 en vond plaats in Skagerrak, de zee grenzend aan Denemarken, Noorwegen en Zweden. Sindsdien breidde de soort uit over de hele Noordzee, het Kanaal, de westelijke Oostzee, de kust van Noorwegen en uiteindelijk in 1909 ook in de Ierse Zee (Van Goor 1922)<ref name=goor1922>Van Goor, A.C.J. (1922). Het phytoplankton, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 92-123. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115195 details] </ref>.
| + | TEKST |
| − | In Nederland dateert de eerste observatie uit november 1905 in de zuidelijke Noordzee (Van Breemen 1906, Ostenfeld 1908)<ref name=breemen1906>Van Breemen, P.J. (1906). Bemerkungen über einige Planktonformen. Verh. Rijksinst. Onderz. Zee 1:1-7. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=195989 details]</ref><ref name=ostenfeld1908 </ref>. In 1920 behoorde dit kiezelwier tot één van de meest voorkomende soorten bij Den Helder (Noord-Holland) en in het IJsselmeer (Van Goor 1922)<ref name=goor1922> </ref>. Daarna is dit kiezelwier nog frequent over gans Nederland gesignaleerd (Van der Werff & Huls 1959)<ref name=werff1959>Van der Werff, A.; Huls, H. (1959). Diatomeeënflora van Nederland. Afl. 3. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=58460 details] </ref>. In Frankrijk werd het kiezelwier voor het eerst vóór 1930 waargenomen (Goulletquer et al. 2002)<ref name=goulletquer2002>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details] </ref>.
| |
| | | | |
| | <P> | | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| | + | |
| | + | |
| | | | |
| | ===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>=== |
| | | | |
| − | Introductie in Europa gebeurde via het ballastwater van schepen (Ostenfeld 1908) <ref name=ostenfeld1908>Insert reference material</ref>. Dit is mogelijk doordat veel diatomeën ruststadia vormen (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. Dit zijn speciale cellen die ongunstige omstandigheden kunnen overleven, zoals het langdurig wegvallen van licht in een ballastwatertank. Eens de licht-, temperatuur- en nutriëntcondities weer optimaal zijn, zal dit kiezelwier weer naar zijn normale toestand transformeren (Laing & Gollasch 2002)<ref name=laing2002>Laing, I.; Gollasch, S. (2002). Coscinodiscus wailesii: a nuisance diatom in European waters, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 53-55. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40581 details] </ref>. Dit is mogelijk het eerste organisme dat door transport via ballastwater een gebied gekoloniseerd heeft (Wolff 2005)<ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>. <P> | + | TEKST |
| | + | |
| | + | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| | + | ===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>=== |
| | | | |
| − | ===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===
| + | TEKST |
| | | | |
| − | Het kiezelwier ''Odontella sinensis'' plant zich vooral op ongeslachtelijke manier voort en af en toe via geslachtelijke voorplanting. Het is aangetoond dat deze soort onder laboratoriumcondities 1 tot 2 celdelingen per dag kan uitvoeren als er voldoende voedingsstoffen aanwezig zijn. Deze snelle deling kan leiden tot een explosieve groei van de populatie en zelfs tot een bloei. In Europa is de soort het meest abundant tussen de herfst en de lente. Zo kan de soort zelfs in november en december nog een bloem vormen. Een dergelijke bloei leidt tot competitie met ander plantaardig plankton (=fytoplankton), waardoor de groei van andere soorten geremd wordt (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. In het Kanaal bijvoorbeeld ontwikkelt deze exoot zich op deze manier tot één van de meest dominante fytoplanktonsoorten (Boalch 1987).
| |
| | <P> | | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| | + | |
| | | | |
| | ===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>=== |
| | | | |
| − | Deze exoot ''Odontella sinensis'' verdraagt een brede gradiënt van omgevingsfactoren. Dit kiezelwier kan voorkomen bij watertemperaturen tussen 1 en 27°C, maar verkiest de range 2 tot 12°C (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. Gewoonlijk vind je dit kiezelwier in zoutgehaltes van 27 (brak) tot 35 (zout) PSU, hoewel zoutgehaltes tussen 2 (zoeter brak) en 35 PSU (zout) getolereerd worden (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. Gezien de soort aan fotosynthese doet en hierbij afhankelijk is van het indringende licht, wordt zijn verspreiding beperkt tot de bovenste waterlagen (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>.<P> | + | TEKST |
| | + | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| Line 78: |
Line 87: |
| | ===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>=== |
| | | | |
| − | Tijdens een bloei van het kiezelwier ''Odontella sinensis'' kunnen de inheemse fytoplanktonsoorten ook nog in hoge aantallen voorkomen, maar hun populatiegroei is wel lager vergeleken dan bij afwezigheid van de exoot. Dit toont aan dat dit kiezelwier wel degelijk een effect heeft op zijn omgeving (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. Er is geen commercieel effect gekend (Eno et al. 1997)<ref name=eno1997>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough, UK. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details] </ref>.
| + | TEKST |
| | + | |
| | <P> | | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| Line 84: |
Line 94: |
| | | | |
| | ===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>=== |
| − | Kiezelwieren, ook wel diatomeeën genoemd, zijn eencellige wieren en enkel microscopisch te bestuderen. Ze hebben een extern kiezelskelet (van siliciumdioxide) dat bestaat uit twee helften die als een doos en deksel in elkaar passen, met daar tussenin enkele zogenaamde gordelbanden. De twee helften worden de ‘schaaltjes’ genoemd (valvae). De schaaltjes hebben variabele vormen en ornamentaties en worden daarom gebruikt om soorten van elkaar te onderscheiden (Van der Werff 1959)<ref name=werff1959> </ref>. Odontella sinensis komt steeds alleen of in paren voor (Gollasch 2009)<ref name=gollasch2009> </ref>. Kenmerkend voor deze soort is het vierhoekig uitzicht met aan elke hoek een uitsteeksel (Tomas 1997)<ref name=tomas1997>Tomas, C.R. (Ed.) (1997). Identifying marine phytoplankton. Academic Press: San Diego. ISBN 0-12-693018-X. XV, 858 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=19862 details] </ref>. <P> | + | TEKST |
| | + | |
| | + | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| | <P> | | <P> |
| Line 90: |
Line 102: |
| | ===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>=== | | ===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>=== |
| | | | |
| − | ====<span style="color:#00787A">''Krimpen diatomeeën?''</span>==== | + | ====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>==== |
| − | Bij de ongeslachtelijke voortplanting worden een nieuw ‘doosje’ en ‘dekseltje’ gevormd binnen de moedercel. Dit heeft tot gevolg dat na de celdeling twee nieuwe cellen van ongelijke grootte ontstaan. Binnenin de moedercel worden twee nieuwe schaaltjes gevormd. De schaaltjes van de moedercel worden nu de nieuwe dekseltjes, terwijl de nieuwgevormde schaaltjes de nieuwe doosjes vormen. Een van de nieuwe cellen (die met het oorspronkelijke dekseltje van de moedercel en een nieuw doosje) is even groot als de moedercel. Het andere individu bestaat uit het oorspronkelijke doosje van de moedercel (dat nu het dekseltje van de nieuwe cel vormt) en een nieuwgevormd doosje. Hierdoor is deze cel kleiner is dan de moedercel. Met als gevolg dat bij elke deling een deel van de populaties alsmaar kleiner worden, tot ze op een bepaald moment niet meer leefbaar zijn. Af en toe wordt aan geslachtelijke voortplanting gedaan, waardoor de dochtercel ongelimiteerd kan groeien en de diatomeeën opnieuw hun oorspronkelijke grootte bereiken (Mennema 1958 figuur)<ref name=mennema>Mennema, J. (1958). De voortplanting van de kiezelwieren. Het Zeepaard 18(6-7): 85-88. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114658 details] </ref>.
| + | |
| | + | TEKST |
| | <P> | | <P> |
| | <BR> | | <BR> |
| Line 102: |
Line 115: |
| | | | |
| | | | |
| − | [[Category:Algen en wieren]] | + | [[Category:wormen]] |
| | [[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]] | | [[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]] |
